សេដ្ឋកិច្ចនិងនយោបាយមានទំនាក់ទំនងគ្នាយ៉ាងជិតស្និទ្ធប្រៀបបានបបូរមាត់ និងធ្មេញ។ គេយល់ថា កត្តានយោបាយជាអ្នកជំរុញឲ្យកើតវិបត្តិសេដ្ឋកិច្ច ពោលគឺមិនមែនកត្តាសេដ្ឋកិច្ចជះឥទ្ធិពលលើកត្តានយោបាយនោះទេ។ នេះជាការយល់ច្រឡំសុទ្ធសាធ។ តាមពិត គឺកត្តាសេដ្ឋកិច្ចទេតើ ដែលជះឥទ្ធិពលលើកត្តានយោបាយ ពោលគឺវិបត្តិនយោបាយ ជាបច្ច័យនៃវិបត្តិសេដ្ឋកិច្ច។
បច្ចុប្បន្ន វិបត្តិនយោបាយកើតមាននៅតាមតំបន់មួយចំនួនដូចជានៅអ៊ុយក្រែន នៅអ៊ីរ៉ាក់ ស៊ីរី នៅមជ្ឈិមបូព៌ា។ល។ ក្រៅពីនោះ ដំណើរធាក់ថយនៃផ្នែកសេដ្ឋកិច្ច ក៏កើតមាននៅតំបន់ប៉ូលសេដ្ឋកិច្ចសំខាន់ៗដូចជានៅតំបន់ចាយប្រាក់អឺរ៉ូ (សហភាពអឺរ៉ុប) នៅប្រទេសចិន ជប៉ុន។
តើនៅក្នុងពិភពលោក កំពុងកើតមានវិបត្តិនយោបាយអ្វីខ្លះដែលជាព្រឹត្តិការណ៍សំខាន់ៗត្រូវមជ្ឈដ្ឋានអន្តរជាតិយកចិត្តទុកដាក់ ព្រោះតិចឬច្រើន វាពាក់ព័ន្ធនិងប៉ះពាល់ចំពោះផលប្រយោជន៍សេដ្ឋកិច្ច។
១-វិបត្តិនៅអ៊ីរ៉ាក់ និងស៊ីរី (វិបត្តិទាំងពីរនេះជាប់ពាក់ព័ន្ធគ្នា ក្លាយជាបញ្ហាតែ ១)
ក្រុមប្រដាប់អាវុធអាយស៊ីល (ISIL) បានវាយតំបន់មួយផ្នែកនៅអ៊ីរ៉ាក់ ដោយវាយយកបានទីក្រុងមូស៊ូល (Mosul) និងទីក្រុងមួយចំនួនទៀត ហើយកំពុងបន្តដំណើរទៅទីក្រុងបាដាដ (Baghdad)។ ក្រុមនេះមានគោលដៅបង្កើតរដ្ឋឥស្លាមមួយតែម្ដង។
វិបត្តិនៅអ៊ីរ៉ាក់មិនត្រឹមតែជះឥទ្ធិពលអាក្រក់ចំពោះវិស័យសេដ្ឋកិច្ចនៅតំបន់មជ្ឈិមបូព៌ាប៉ុណ្ណោះទេ តែឥទ្ធិពលរបស់វាបាចសាចពាសពេញពិភពលោក។ ប្រេងឆៅឡើងថ្លៃកាលពីថ្ងៃសុក្រជាបច្ច័យនៃវិបត្តិនេះ។ អស្ថិរភាពនយោបាយ (political instability) នាំឲ្យវិនិយោគិន ក៏ដូចជាបុគ្គលិកជាន់ខ្ពស់ក្នុងក្រុមហ៊ុន (business executives) និងអ្នកដែលមានផលប្រយោជន៍ក្នុងមុខជំនួញហើយដែលរងឥទ្ធិពលពីវិបត្តិនេះបារម្ភខ្លាំងជាងគេ។
២-វិវាទរវាងប្រទេសចិននិងប្រទេសជប៉ុន
វិបត្តិនាបច្ចុប្បន្នសម័យ ពុំមែនកើតឡើងផ្ដាច់មុខតែនៅតំបន់មជ្ឈិមបូព៌ានោះឡើយ សូម្បីនៅអាស៊ីក៏កើតវិវាទរវាងមហាអំណាចសេដ្ឋកិច្ចធំជាងគេនៅទ្វីបអាស៊ី ពោលគឺប្រទេសចិន និងប្រទេសជប៉ុនក៏កំពុងមានវិវាទនឹងគ្នាដែរ ពាក់ព័ន្ធនឹងដែនកោះនៅសមុទ្រចិនខាងកើត (East China Sea)។ បើប្រៀបធៀបគ្នារវាងចិននិងជប៉ុន ឃើញថា ជប៉ុនបានទិញចូលយន្តហោះចម្បាំងច្រើនលើសចិនទិញចូល ដល់ទៅ ៤១៥ ដងឯណោះ កាលពីឆ្នាំ២០១៣។
៣-ចលនាស្ដាំនិយមជ្រុល ចាប់ផ្ដើមកម្រើករំពើកនៅអឺរ៉ុប
សិស្ស/និស្សិតដែលធ្លាប់សិក្សារៀនសូត្រអំពីប្រវត្តិសាស្ត្រសតវត្សទី២០ បានជ្រាបស្រាប់ហើយថាទ្វីបអឺរ៉ុបមិនមែនជាតំបន់ដែលតែងតែស្គាល់ភាពរុងរឿង និងភ្លឺចិញ្ចែងចិញ្ចាចគ្រប់ពេលនោះទេ។ កាលណាមានវិបត្តិសេដ្ឋកិច្ចហើយ ទ្វីបអឺរ៉ុបត្រូវអ័ព្ទរស្មីដូចសុរិយារៀបអស្ដង្គត ដូចដែលយើងឃើញវាសនារបស់ទ្វីបអឺរ៉ុប (ខាងលិច) សព្វថ្ងៃនេះ។
គេនៅចាំបានថា ទន្ទឹមនឹងពេលដែលអឺរ៉ុបខាងលិចប្រឈមនឹងវិបត្តិសេដ្ឋកិច្ចធ្ងន់ធ្ងរ ក៏ស្រាប់តែចាប់កំណើតនូវចលនាមួយចំនួនដូចជា: ចលនាជាតិនិយម(Nationalism) ចលនាប្រឆាំងនឹងជនអន្តោប្រវេសន៍ ចលនាតាមព្យាបាទ និងបោសសម្អាតជនជាតិជ្វីប (persecution) និងអម្បូរជនជាតិភាគតិច និងក្រុមដែលប្រកាន់ជំនឿសាសនាផ្សេងៗគ្នា។
ប្រសិនបើគេនិយាយតាមត្រង់ គ្មាននរណាម្នាក់ប្រាថ្នាចង់ឲ្យរបបអ៊ីទ្លែនិយម ឬមូសូលីនីនិយម វិលត្រឡប់ទៅឡើងកាន់អំណាចនៅអឺរ៉ុបសាជាថ្មីទៀតនោះទេ។
គេកត់សម្គាល់ថាវិបត្តិហិរញ្ញវត្ថុនៅតំបន់ចាយប្រាក់អឺរ៉ូ (Eurozone) នាំឲ្យចលនាសើរើនិយម (Radicalism) ឧប្បត្តិកសាជាថ្មី ឬកំពុងរើបឡើងវិញនៅអឺរ៉ុបខាងលិច។
៤-វិបត្តិនយោបាយរវាងប្រទេសរុស្ស៊ីនិងអ៊ុយក្រែន និងតំបន់ដទៃទៀតនៅអឺរ៉ុប
វិបត្តិអ៊ុយក្រែនមិនត្រឹមតែប៉ះពាល់អ៊ុយក្រែននិងប្រទេសរុស្ស៊ីប៉ុណ្ណឹងទេ តែបានរាលដាលដល់ប្រទេសប៉ូឡូញ សាធារណរដ្ឋឆែក ប្រទេសបេឡារូស ប្រទេសម៉ុលដូវ៉ា ប្រទេសអេស្តូនី ប្រទេសឡាតវី ប្រទេសលីទុយអានីដែលស្ថិតនៅប៉ែកអឺរ៉ុបខាងកើត។ល។ តើវិបត្តិនេះប៉ះពាល់យ៉ាងដូចម្ដេចខ្លះចំពោះការផ្គត់ផ្គង់ឧស្ម័នធម្មជាតិពីប្រទេសរុស្ស៊ីទៅឲ្យអ៊ុយក្រែន និងបណ្ដាប្រទេសនៅអឺរ៉ុបខាងលិច ក៏ដូចជាប៉ះពាល់យ៉ាងដូចម្ដេចចំពោះវិស័យសេដ្ឋកិច្ចនៅអឺរ៉ុបទាំងមូល? នេះជាសំណួរដ៏ធំដែលគេត្រូវដោះស្រាយ៕
កំណត់សម្គាល់: លោកអ៊ីទ្លែ ជាមេដឹកនាំផ្ដាច់ការ ស្ដាំនិយមជ្រុល (far-right) ដែលធ្លាប់កាន់អំណាចជាអធិការបតីអាល្លឺម៉ង់មុន និងអំឡុងសង្គ្រាមលោកលើកទី២។ លោកមូសូលីនី ជាមេដឹកនាំផ្ដាច់ការ ស្ដាំនិយមជ្រុលនៅអ៊ីតាលី មួយស្របាលគ្នានឹងលោកអ៊ីទ្លែដែរ។
សើរើនិយម (ឬមូលវិវត្តន៍និយម) (radicalism) ជាចលនាគំនិតដែលដើរលើផ្លូវជាមួយគ្នាដល់ណាដល់ណីហើយ ឬសង្គមវិវត្តដល់ណាដល់ណីហើយ ឯងទើបតែនឹកឃើញចង់វិលត្រឡប់ថយក្រោយវិញ ឬចង់សើរើឡើងវិញ។ ទស្សនៈសើរើនិយម យល់ថាគំនិតខ្លួនគ្រាន់បើជាងគេ ឬសុទ្ធតែគេមិនកើត គេមិនដល់ខ្លួន ព្រោះខ្លួនមានគំនិតភ្លឺស្វាងជាងអ្នកដទៃ។ នេះគ្រាន់តែជាអ្វីដែលគេគិតទេ ត្រង់ភ្លឺស្វាងឬយ៉ាងណា មានតែការពិតទេទើបអាចវិនិច្ឆ័យបាន។
បច្ចុប្បន្ន វិបត្តិនយោបាយកើតមាននៅតាមតំបន់មួយចំនួនដូចជានៅអ៊ុយក្រែន នៅអ៊ីរ៉ាក់ ស៊ីរី នៅមជ្ឈិមបូព៌ា។ល។ ក្រៅពីនោះ ដំណើរធាក់ថយនៃផ្នែកសេដ្ឋកិច្ច ក៏កើតមាននៅតំបន់ប៉ូលសេដ្ឋកិច្ចសំខាន់ៗដូចជានៅតំបន់ចាយប្រាក់អឺរ៉ូ (សហភាពអឺរ៉ុប) នៅប្រទេសចិន ជប៉ុន។
តើនៅក្នុងពិភពលោក កំពុងកើតមានវិបត្តិនយោបាយអ្វីខ្លះដែលជាព្រឹត្តិការណ៍សំខាន់ៗត្រូវមជ្ឈដ្ឋានអន្តរជាតិយកចិត្តទុកដាក់ ព្រោះតិចឬច្រើន វាពាក់ព័ន្ធនិងប៉ះពាល់ចំពោះផលប្រយោជន៍សេដ្ឋកិច្ច។
១-វិបត្តិនៅអ៊ីរ៉ាក់ និងស៊ីរី (វិបត្តិទាំងពីរនេះជាប់ពាក់ព័ន្ធគ្នា ក្លាយជាបញ្ហាតែ ១)
ក្រុមប្រដាប់អាវុធអាយស៊ីល (ISIL) បានវាយតំបន់មួយផ្នែកនៅអ៊ីរ៉ាក់ ដោយវាយយកបានទីក្រុងមូស៊ូល (Mosul) និងទីក្រុងមួយចំនួនទៀត ហើយកំពុងបន្តដំណើរទៅទីក្រុងបាដាដ (Baghdad)។ ក្រុមនេះមានគោលដៅបង្កើតរដ្ឋឥស្លាមមួយតែម្ដង។
វិបត្តិនៅអ៊ីរ៉ាក់មិនត្រឹមតែជះឥទ្ធិពលអាក្រក់ចំពោះវិស័យសេដ្ឋកិច្ចនៅតំបន់មជ្ឈិមបូព៌ាប៉ុណ្ណោះទេ តែឥទ្ធិពលរបស់វាបាចសាចពាសពេញពិភពលោក។ ប្រេងឆៅឡើងថ្លៃកាលពីថ្ងៃសុក្រជាបច្ច័យនៃវិបត្តិនេះ។ អស្ថិរភាពនយោបាយ (political instability) នាំឲ្យវិនិយោគិន ក៏ដូចជាបុគ្គលិកជាន់ខ្ពស់ក្នុងក្រុមហ៊ុន (business executives) និងអ្នកដែលមានផលប្រយោជន៍ក្នុងមុខជំនួញហើយដែលរងឥទ្ធិពលពីវិបត្តិនេះបារម្ភខ្លាំងជាងគេ។
២-វិវាទរវាងប្រទេសចិននិងប្រទេសជប៉ុន
វិបត្តិនាបច្ចុប្បន្នសម័យ ពុំមែនកើតឡើងផ្ដាច់មុខតែនៅតំបន់មជ្ឈិមបូព៌ានោះឡើយ សូម្បីនៅអាស៊ីក៏កើតវិវាទរវាងមហាអំណាចសេដ្ឋកិច្ចធំជាងគេនៅទ្វីបអាស៊ី ពោលគឺប្រទេសចិន និងប្រទេសជប៉ុនក៏កំពុងមានវិវាទនឹងគ្នាដែរ ពាក់ព័ន្ធនឹងដែនកោះនៅសមុទ្រចិនខាងកើត (East China Sea)។ បើប្រៀបធៀបគ្នារវាងចិននិងជប៉ុន ឃើញថា ជប៉ុនបានទិញចូលយន្តហោះចម្បាំងច្រើនលើសចិនទិញចូល ដល់ទៅ ៤១៥ ដងឯណោះ កាលពីឆ្នាំ២០១៣។
៣-ចលនាស្ដាំនិយមជ្រុល ចាប់ផ្ដើមកម្រើករំពើកនៅអឺរ៉ុប
សិស្ស/និស្សិតដែលធ្លាប់សិក្សារៀនសូត្រអំពីប្រវត្តិសាស្ត្រសតវត្សទី២០ បានជ្រាបស្រាប់ហើយថាទ្វីបអឺរ៉ុបមិនមែនជាតំបន់ដែលតែងតែស្គាល់ភាពរុងរឿង និងភ្លឺចិញ្ចែងចិញ្ចាចគ្រប់ពេលនោះទេ។ កាលណាមានវិបត្តិសេដ្ឋកិច្ចហើយ ទ្វីបអឺរ៉ុបត្រូវអ័ព្ទរស្មីដូចសុរិយារៀបអស្ដង្គត ដូចដែលយើងឃើញវាសនារបស់ទ្វីបអឺរ៉ុប (ខាងលិច) សព្វថ្ងៃនេះ។
គេនៅចាំបានថា ទន្ទឹមនឹងពេលដែលអឺរ៉ុបខាងលិចប្រឈមនឹងវិបត្តិសេដ្ឋកិច្ចធ្ងន់ធ្ងរ ក៏ស្រាប់តែចាប់កំណើតនូវចលនាមួយចំនួនដូចជា: ចលនាជាតិនិយម(Nationalism) ចលនាប្រឆាំងនឹងជនអន្តោប្រវេសន៍ ចលនាតាមព្យាបាទ និងបោសសម្អាតជនជាតិជ្វីប (persecution) និងអម្បូរជនជាតិភាគតិច និងក្រុមដែលប្រកាន់ជំនឿសាសនាផ្សេងៗគ្នា។
ប្រសិនបើគេនិយាយតាមត្រង់ គ្មាននរណាម្នាក់ប្រាថ្នាចង់ឲ្យរបបអ៊ីទ្លែនិយម ឬមូសូលីនីនិយម វិលត្រឡប់ទៅឡើងកាន់អំណាចនៅអឺរ៉ុបសាជាថ្មីទៀតនោះទេ។
គេកត់សម្គាល់ថាវិបត្តិហិរញ្ញវត្ថុនៅតំបន់ចាយប្រាក់អឺរ៉ូ (Eurozone) នាំឲ្យចលនាសើរើនិយម (Radicalism) ឧប្បត្តិកសាជាថ្មី ឬកំពុងរើបឡើងវិញនៅអឺរ៉ុបខាងលិច។
៤-វិបត្តិនយោបាយរវាងប្រទេសរុស្ស៊ីនិងអ៊ុយក្រែន និងតំបន់ដទៃទៀតនៅអឺរ៉ុប
វិបត្តិអ៊ុយក្រែនមិនត្រឹមតែប៉ះពាល់អ៊ុយក្រែននិងប្រទេសរុស្ស៊ីប៉ុណ្ណឹងទេ តែបានរាលដាលដល់ប្រទេសប៉ូឡូញ សាធារណរដ្ឋឆែក ប្រទេសបេឡារូស ប្រទេសម៉ុលដូវ៉ា ប្រទេសអេស្តូនី ប្រទេសឡាតវី ប្រទេសលីទុយអានីដែលស្ថិតនៅប៉ែកអឺរ៉ុបខាងកើត។ល។ តើវិបត្តិនេះប៉ះពាល់យ៉ាងដូចម្ដេចខ្លះចំពោះការផ្គត់ផ្គង់ឧស្ម័នធម្មជាតិពីប្រទេសរុស្ស៊ីទៅឲ្យអ៊ុយក្រែន និងបណ្ដាប្រទេសនៅអឺរ៉ុបខាងលិច ក៏ដូចជាប៉ះពាល់យ៉ាងដូចម្ដេចចំពោះវិស័យសេដ្ឋកិច្ចនៅអឺរ៉ុបទាំងមូល? នេះជាសំណួរដ៏ធំដែលគេត្រូវដោះស្រាយ៕
កំណត់សម្គាល់: លោកអ៊ីទ្លែ ជាមេដឹកនាំផ្ដាច់ការ ស្ដាំនិយមជ្រុល (far-right) ដែលធ្លាប់កាន់អំណាចជាអធិការបតីអាល្លឺម៉ង់មុន និងអំឡុងសង្គ្រាមលោកលើកទី២។ លោកមូសូលីនី ជាមេដឹកនាំផ្ដាច់ការ ស្ដាំនិយមជ្រុលនៅអ៊ីតាលី មួយស្របាលគ្នានឹងលោកអ៊ីទ្លែដែរ។
សើរើនិយម (ឬមូលវិវត្តន៍និយម) (radicalism) ជាចលនាគំនិតដែលដើរលើផ្លូវជាមួយគ្នាដល់ណាដល់ណីហើយ ឬសង្គមវិវត្តដល់ណាដល់ណីហើយ ឯងទើបតែនឹកឃើញចង់វិលត្រឡប់ថយក្រោយវិញ ឬចង់សើរើឡើងវិញ។ ទស្សនៈសើរើនិយម យល់ថាគំនិតខ្លួនគ្រាន់បើជាងគេ ឬសុទ្ធតែគេមិនកើត គេមិនដល់ខ្លួន ព្រោះខ្លួនមានគំនិតភ្លឺស្វាងជាងអ្នកដទៃ។ នេះគ្រាន់តែជាអ្វីដែលគេគិតទេ ត្រង់ភ្លឺស្វាងឬយ៉ាងណា មានតែការពិតទេទើបអាចវិនិច្ឆ័យបាន។
No comments:
Post a Comment