ព្រះមហាក្សត្រថៃ ហ្លួងភូមិបុលអាត់ឌុលយ៉ាដេត (Bhumibol Adulyadej) ជាព្រះមហាក្សត្រដែលគ្រងរាជ្យសម្បត្តិអស់រយៈពេលយូរបំផុតនៅក្នុងប្រវត្តិសាស្ត្រថៃ និងប្រវត្តិសាស្ត្រពិភពលោក។ ព្រះអង្គត្រូវបានថ្វាយគោរមងារជា «ព្រះចៅរាមាទី៩» នៃព្រះរាជាណាចក្រថៃ និងជាព្រះមហាក្សត្រ ដែលប្រជារាស្ត្រថៃគោរពកោតខ្លាចបំផុត ចំពោះស្នាព្រហស្ថដ៏ធំធេងចំពោះជាតិមាតុភូមិ។ នៅក្នុងទំព័រនេះ TheBNEWS សូមបង្ហាញជូនប្រិយមិត្តអ្នកអាន នូវព្រះរាជជីវប្រវត្តិសង្ខេបរបស់ព្រះអង្គ ដែលចងក្រងទៅតាមលំដាប់លំដោយពេលវេលា ដូចខាងក្រោម។
កុមារភាព និង ព្រះជីវប្រវត្តិសិក្សា
ព្រះបាទ ភូមីបុលអាត់ឌុលយ៉ាដេតប្រសូតនៅថ្ងៃទី៥ ខែធ្នូ ឆ្នាំ១៩២៧ នៅទីក្រុងខេមប្រ៊ីជ (Cambridge) នាមន្ទីរពេទ្យរដ្ឋម៉ាសាឈូសេត (Massachusetts) សហរដ្ឋអាមេរិក។ ដំណើរដើមទងដែលព្រះអង្គប្រសូតនៅទីនោះ ព្រោះបិតាព្រះអង្គ ព្រះនាមមហ៊ីឌុលអាត់ឌុលយ៉ាដេត (Mahidol Adulyadej) កំពុងសិក្សាមុខវិជ្ជាសុខភាពសាធារណនៅសាកលវិទ្យាល័យហាវើត (Harvard) ចំណែកព្រះមាតា ព្រះនាម Srinagarindra សិក្សាមុខវិជ្ជាគិលានុបដ្ឋាក (ពេទ្យមធ្យម) នៅសាកលវិទ្យាល័យ Simmons។
នៅពេលដែលព្រះរាជបុត្រា ភូមិបុល ចម្រើនព្រះជនបាន ១វស្សា មាតាបិតាបានយាងនិវត្តទៅប្រទេសថៃវិញ ដែលបិតារបស់ព្រះអង្គមានព្រះរាជតួនាទីជា គ្រូពេទ្យនៅមន្ទីរពេទ្យ ឆៀងម៉ៃ។ នៅខែ កញ្ញាឆ្នាំ ១៩២៩ បិតាព្រះអង្គ ព្រះនាមមហ៊ីដុលអាត់ឌុលយ៉ាដេត (Mahidol Adulyadej) ទ្រង់ប្រឈួនខ្លាំង ហើយក៏សោយទិវង្គតក្នុងគ្រានោះទៅ (ថ្ងៃទី២៤ ខែកញ្ញា ឆ្នាំ១៩២៩ ក្នុងជន្មាយុ ៣៧ ព្រះវស្សា ដោយរោគាពាធ)។
នៅក្នុងឆ្នាំ ១៩៣២ កើតមានអំពើរដ្ឋប្រហារដ៏ធំមួយនៅប្រទេសថៃ ហើយបានផ្ដួលរំលំ «ព្រះចៅរាមាទី៧» ពីរាជ្យបល្ល័ង្ក។ របបរាជានិយមដែលដឹកនាំដោយខ្សែរាជវង្សចក្រី ត្រូវបានផុតរលត់ត្រឹមរដ្ឋប្រហារនេះតែម្ដង ហើយរាជរដ្ឋាភិបាលថៃក្រោយៗទៀត ជារបបរាជាធិបតេយ្យអាស្រ័យរដ្ឋធម្មនុញ្ញ (Constitutional Monarchy)។ ឆ្នាំ១៩៣៣ ដោយសារបារម្ភអំពីសុវត្ថិភាពពេក ព្រះអង្គម្ចាស់ក្សត្រី Srinagarindra រួមជាមួយបុត្រាពីរអង្គ បានយាងទៅគង់នៅប្រទេសស៊្វីស និងបណ្ដុះបណ្ដាលបុត្រទាំងទ្វេ ឲ្យរៀនសូត្របានជ្រៅជ្រះ។
នៅឆ្នាំ ១៩៣៥ ព្រះបាទរាមាទី៧ (Rama VII) បានដាក់រាជ្យសម្បត្តិថ្វាយក្មួយប្រុសរបស់ព្រះអង្គ ព្រះនាមអនន្តមហ៊ីដុល (Ananda Mahidol) ដែលជាព្រះរាម (បងប្រុស) ព្រះអង្គម្ចាស់ភូមិបុលអាត់ឌុលយ៉ាដេត។ កាលនោះ ព្រះអង្គម្ចាស់អនន្តមហ៊ីដុល (Ananda Mahidol) មានព្រះជន្មត្រឹមតែ ៩ ព្រះវស្សាតែប៉ុណ្ណោះ ហើយព្រះអង្គគង់នៅប្រទេសស្វីសនៅឡើយ។ ថ្វីត្បិតមានព្រះជន្មតិចវស្សាយ៉ាងណាក៏ដោយ តាមផ្លូវច្បាប់ គឺព្រះអង្គជាព្រះប្រមុខរដ្ឋ និងជាព្រះមហាក្សត្រនៃព្រះរាជាណាចក្រថៃយ៉ាងពិតប្រាកដ និងយ៉ាងពេញសិទ្ធិ រហូតដល់ព្រះអង្គយាងត្រឡប់មកគ្រងរាជ្យជាផ្លូវការនៅលើទឹកដីថៃក្នុងឆ្នាំ ១៩៣៨។
ដោយឡែក ព្រះអង្គម្ចាស់ភូមិបុលអាត់ឌុលយ៉ាដេត ទ្រង់មិនបានយាងទៅប្រទេសថៃជាមួយព្រះរាមទេ ហើយបន្តគង់ប្រថាប់ឯប្រទេសស្វីសជាបន្តទៀត ដើ់ម្បីសិក្សារៀនសូត្រ រហូតទៅទល់នឹងឆ្នាំ១៩៤៥ ទើបព្រះអង្គយាងទៅប្រទេសថៃវិញ។ ពេលនោះ សង្គ្រាមលោកលើកទី២ ក៏បានចប់ដោយបរិបូរណ៌។
អាថ៌កំបាំងនៅពីក្រោយការសុគតព្រះមហាក្សត្រអនន្តមហ៊ីឌុល
នៅថ្ងៃទី ៩ ខែមិថុនា ឆ្នាំ ១៩៤៦ ព្រះមហាក្សត្រអនន្តមហ៊ីឌុល (Ananda Mahidol) បានសុគតនៅលើគ្រែផ្ទំ យ៉ាងអាថ៌កំបាំងបំផុត ក្នុងព្រះជន្ម ២០ ព្រះវស្សា ហើយក្រោយពីអ្នកជំនាញពិនិត្យសព ឃើញគ្រាប់កាំភ្លើងបាញ់ត្រូវថ្ងាស(ប្រភព: Associated Press)។ មុនដំបូង ស្មានថានេះជាឧបទ្ទវហេតុ លុះពិនិត្យឲ្យមែនទែនទៅ ទើបដឹងថានោះមិនមែនជារឿងចៃដន្យទេ ឬអចេតនាទេ តែជាការធ្វើគុតដោយគិតទុកជាមុន។ ឯកសារខ្លះសរសេរថា មុនពេលកើតហេតុ ២០នាទី គេឃើញព្រះអង្គម្ចាស់ ភូមិបុលអាត់ឌុលយ៉ាដេត មានព្រះរាជវត្តមាននៅក្នុងបន្ទប់ក្រឡាបន្ទំរបស់ព្រះរាមព្រះអង្គ។
ទោះជាយ៉ាងនេះក្ដី ពុំមានឯកសារផ្លូវការណាបញ្ជាក់ឲ្យបានច្បាស់ថា ព្រះអង្គម្ចាស់អនន្តមហ៊ីឌុល (Ananda Mahidol) សោយទីវង្គត ដោយសារគេធ្វើគុត ឬដោយប្រការអ្វីមួយ គឺគ្មានឯកសារណាបញ្ជាក់ទាល់តែសោះ ដូចនេះ ការសោយទីវង្គតនេះនៅជាអាថ៌កំបាំងមកទល់សព្វថ្ងៃ។ ព្រះបិតុលា (ឪពុកមា) របស់ព្រះមហាក្សត្រអនន្តមហ៊ីឌុល (Ananda Mahidol) ដែលត្រូវជាព្រះបិតុលារបស់ព្រះអង្គម្ចាស់អាត់ឌុលយ៉ាដេតកាលសម័យនោះ ក្រោយពីព្រះមហាក្សត្រសុគតទៅ ព្រះអង្គក៏ឡើងគ្រងរាជ្យបន្តទៀត ចំណែកព្រះអង្គម្ចាស់អាត់ឌុលយ៉ាដេត ក៏យាងត្រឡប់ទៅបន្តការសិក្សានៅប្រទេសស្វីសវិញ លើឯកទេសវិទ្យាសាស្ត្រនយោបាយនិង ច្បាប់។
គ្រោះថ្នាក់ និង ព្រះរាជ្យអភិសេក
ក្នុងអំឡុងពេលដែលព្រះអង្គម្ចាស់អាត់ឌុលយ៉ាដេត កំពុងគង់បន្តសិក្សានៅបរទេស ព្រះអង្គក៏បានភពប្រសព្វនឹងព្រះអង្គម្ចាស់ក្សត្រីមួយអង្គ ដែលជាអគ្គមហេសីសព្វថ្ងៃ ព្រះនាម Rajawongse Sirikit Kiriyakara ជាបុត្រីរបស់ព្រះអង្គម្ចាស់មួយអង្គ មានតំណែងជាឯកអគ្គរាជទូតថៃប្រចាំប្រទេសបារាំង។ ចាប់ពីពេលព្រះអង្គទាំងពីរបានស្គាល់គ្នាកាលណា ទំនាក់ទំនងនេះ ក៏មានឥតដាច់ ហើយព្រះអង្គម្ចាស់ អាត់ឌុលយ៉ាដេត ឧស្សាហ៍យាងទៅទតព្រះអង្គម្ចាស់ក្សត្រីទៀតផង។
ប៉ុន្តែមានឧបទ្ទវហេតុមួយនឹកស្មានដល់បានកើតឡើងពោល គឺព្រះអង្គបានជួបឧបទ្ទវហេតុគ្រោះថ្នាក់ចរាចរណ៍មួយបានធ្វើឲ្យព្រះអង្គខូចព្រះនេត្រ (ពិការព្រះនេត្រខាងស្ដាំ) និងរងរបួសព្រះកាយយ៉ាងធ្ងន់ធ្ងរ។ ព្រះអង្គម្ចាស់ក្សត្រី Sirikit ទ្រង់បានចំណាយពេលជាច្រើនឆ្នាំដើម្បីមើលថែព្រះអង្គ រហូតដល់បានជាសះស្បើយ។
នៅថ្ងៃទី ២៨ ខែមេសា ឆ្នាំ ១៩៥០ ព្រះអង្គម្ចាស់ អាត់ឌុលយ៉ាដេត និង ព្រះអង្គម្ចាស់ក្សត្រី ស៊ិរីគីត (Sirikit) បានរៀបអភិសេកជាផ្លូវការ នៅទីក្រុងបាងកក ប្រទេសថៃ ក្នុងព្រះជន្ម ២២ ព្រះវស្សា រីឯព្រះអង្គម្ចាស់ក្សត្រី មានព្រះជន្ម ១៧វស្សា។ រៀបអភិសេកបានមួយសប្ដាហ៍ ព្រះអង្គម្ចាស់អាត់ឌុលយ៉ាដេត បានឡើងសោយរាជ្យជាព្រះមហាក្សត្រថៃចាប់ពីពេលនោះតរៀងមក។
រដ្ឋប្រហារយោធា និង ការគ្រប់គ្រងប្រទេសដោយអំណាចផ្ដាច់ការ
ថ្វីត្បិតព្រះអង្គបានឡើងគ្រងរាជ្យក្តី ក៏ព្រះអង្គពុំមានអំណាច ឬព្រះរាជតួនាទីអ្វីជាដុំកំភួនទេ ព្រោះប្រទេសថៃកាលសម័យនោះ ត្រូវបានគ្រប់គ្រងដោយរាជរដ្ឋាភិបាលផ្ដាច់ការបែបយោធានិយម ដែលមានលោកឧត្ដមសេនីយ៍ ផ្លេកវិបុលសង្គ្រាម (Plaek Pibulsonggram) ជាប្រមុខ (ជាសេនាប្រមុខទ័ពជើងគោក -Field Marshall)។ នៅក្នុងឆ្នាំ ១៩៥៧ របបយោធាថៃនេះ បានឈានដល់ថ្ងៃអវសាននៃជីវិត បន្ទាប់ពីមានរដ្ឋប្រហារយោធា បានកើតឡើងផ្ទួនៗ មួយលើក ជាពីរលើក ក្រោមព្រះរាជកិច្ចដឹកនាំរបស់ព្រះមហាក្សត្រភូមិបុលអាត់ឌុលយ៉ាដេតផ្ទាល់ ដោយកាលណោះ ឧត្ដមសេនីយ៍សារឹតថាន់ណារ័ត្ន (Sarit Dhanarajata) ដង្ហែរតាមព្រះរាជតម្រិះរបស់ព្រះអង្គ ហើយក៏បង្កើតបានរាជរដ្ឋាភិបាលថ្មី។ លោក សារឹតថាន់ណារ័ត្ន ក៏កាន់តំណែងជានាយករដ្ឋមន្ត្រីថៃ ចាប់ពីពេលនោះ ទៅទល់នឹងពេលលោកទទួលអនិច្ចកម្មនៅក្នុងឆ្នាំ១៩៦៣។
ក្នុងរយៈពេល៦ ឆ្នាំនេះ ព្រះអង្គបានយាងបង្ហាញព្រះវត្តមានយ៉ាងសកម្មនៅលើទឹកដីថៃ និង បង្ហាញព្រះភក្ត្រជាសាធារណៈដែលទទួលបានការគាំទ្រ និង កោតសរសើរបំផុតពីសំណាក់ប្រជារាស្ត្រថៃ។ ក្រោយមរណៈភាពលោក សារឹតថាន់ណារ័ត្ន (Sarit Dhanarajata) លោកសេនាប្រមុខ ថានុមគីតទីកាចន (Marshall Thanom Kittikachorn) ក៏ឡើងកាន់តំណែងជានាយករដ្ឋមន្ត្រីថៃបន្ត។
១០ ឆ្នាំក្រោយមក ពោលគឺនៅឆ្នាំ ១៩៧៣ នាយករដ្ឋមន្ត្រីរូបនេះបានបញ្ចេញទ័ពពីបន្ទាយទៅបង្ក្រាបនិង បាញ់សម្លាប់ប្រជាពលរដ្ឋដែលបានធ្វើចលនាទាមទារក្រោកឈរឡើងប្រឆាំងទៅនឹងរដ្ឋាភិបាល។ ក្នុងស្ថានភាពនេះ ព្រះមហាក្សត្រ ភូមីបុលអាត់ឌុលយ៉ាដេត ក៏បានបញ្ជាឲ្យបើកទ្វារព្រះបរមរាជវាំង ដើម្បីឲ្យក្រុមបាតុករបានចូលលាក់ខ្លួនពួនអាត្មា និងគេចពីការតាមបង្ក្រាបដ៏ឃោរឃៅ។ ក្រោយមកព្រះអង្គក៏បានបណ្តេញលោក Thanom ចេញពីតំណែង និង បានតែងតាំងអ្នកដឹកនាំរដ្ឋាភិបាលស៊ីវិលថ្មីមួយជាលើកដំបូង។ រាជរដ្ឋាភិបាលស៊ីវិលនេះ គ្រប់គ្រងប្រទេសទៅទល់នឹងឆ្នាំ១៩៧៦ ក៏កើតមានវិបត្តិថ្មីទៀត។
មកដល់ឆ្នាំ ១៩៧៦ បន្ទាប់ពីបានវិលត្រឡប់ពីនាយសមុទ្រវិញក្រោយការបណ្តេញរបស់ព្រះមហាក្សត្រថៃ លោក ថានុម (Thanom) បានប្រើកងកម្លាំងខុសច្បាប់ទៅបង្ក្រាបក្រុមបាតុករ ដែលបានបន្សល់ទុកនូវការសម្លាប់រង្គាលមួយនៅថ្ងៃទី៦ តុលា បណ្តាលឲ្យនិស្សិត ៤៦ នាក់ស្លាប់ និងជាង ១៦៧ នាក់ផ្សេងទៀតបានរបួសធ្ងន់នៅទីលានសាកលវិទ្យាល័យធម្មសាត (Thammasat) ។
បន្ទាប់ពីមានការសម្លាប់រង្គាលនេះ លោកឧត្ដមនាវី Sa-ngad Chaloryu ជាមេដឹកនាំយោធាថៃបានធ្វើរដ្ឋប្រហារយោធាមួយទៀត និង ចូលកាន់កាប់អំណាចទាំងស្រុងតែម្តង ដើម្បីបង្កើតរដ្ឋាភិបាលយោធាថ្មី។ ការធ្វើរដ្ឋប្រហារយោធាចេះតែកើតមានជាបន្តបន្ទាប់ពោលគឺកើតឡើងនៅក្នុងឆ្នាំ ១៩៧៧ ១៩៨០ ១៩៨១ ១៩៨៥ និងឆ្នាំ ១៩៩១ (ថៃជាប្រទេសដែលឧស្សាហ៍កើតមានរដ្ឋប្រហារ ប៉ុន្តែរដ្ឋប្រហារនៅថៃ ខុសពីប្រទេសដទៃទៀត។ រដ្ឋប្រហារនៅប្រទេសដទៃ របបនយោបាយត្រូវផ្លាស់ប្ដូរទាំងស្រុង ចំណែកនៅថៃ រដ្ឋប្រហារដកតែអំណាចនីតិប្រតិបត្តិប៉ុណ្ណោះ រីឯស្ថាប័នព្រះមហាក្សត្រនៅជាធរមានដដែល ហ្នឹងហើយជាលក្ខណៈពិសេស នៃរដ្ឋប្រហារនៅក្នុងនយោបាយថៃ)។ ទោះជាយ៉ាងនេះក្ដី ព្រះអង្គហាក់បានព្យាយាមនៅឆ្ងាយក្រោយឆាកនយោបាយដ៏តឹងតែងនេះជាពិសេសព្រះអង្គបានបដិសេធទៅនឹងការធ្វើរដ្ឋប្រហារយោធាដែលធ្វើឡើងនៅក្នុងឆ្នាំ ១៩៨១ និង ១៩៨៥។ ទោះជាយ៉ាងណាក៏ដោយកិត្យានុភាពព្រះអង្គបានធ្លាក់ចុះនៅអំឡុងពេលនោះ។
ចលនាផ្លាស់ប្ដូរទៅកាន់លទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យ
រដ្ឋប្រហារយោធាបានញាំងឲ្យមានការជ្រើសតាំងនាយករដ្ឋមន្ត្រីថ្មីមួយកាលពីឆ្នាំ ១៩៩២ តែបាតុកម្មដ៏ធំមួយបានផ្ទុះឡើងពាសពេញទីក្រុងបាងកកទាំងមូលតែម្តង។ បាតុកម្មនៅពេលនោះ បានបង្កទៅជាអំពើហិង្សា និង លេចឮពាក្យចចាមអារ៉ាមថាមន្ត្រីយោធាធំៗក្នុងជួររាជរដ្ឋាភិបាលបានកាន់កាប់កងទ័ពរៀងៗខ្លួន ដែលនេះនឹងអាចផ្ទុះឡើងជាសង្គ្រាមស៊ីវិលមួយនៅទូទាំងប្រទេស។ បញ្ហានេះបានធ្វើឲ្យព្រះមហាក្សត្រ ភូមិបុល ព្រួយព្រះទ័យជាខ្លាំង ហើយព្រះអង្គក៏បានកោះហៅមន្ត្រីយោធា គណបក្សប្រឆាំង និង ប្រមុខរាជរដ្ឋាភិបាល ទៅចូលគាល់នៅព្រះបរមរាជវាំង ដើម្បីរកច្រកចេញ។
ការសម្របសម្រួលនេះបានបញ្ចប់ទាំងស្រុងនូវជម្លោះផ្ទៃក្នុង ដោយក្នុងនោះប្រមុខរដ្ឋប្រហារយោធាថៃយល់ព្រមលាឈប់ពីតំណែង បង្កើតឲ្យមានការបោះឆ្នោតឡើងវិញដើម្បីជ្រើសតាំងរដ្ឋាភិបាលស៊ីវិលមួយ។ ការយាងអន្តរាគមន៍របស់ព្រះអង្គ គឺជាការចាប់ផ្តើមបើកសករាជថ្មីមួយរបស់ថៃពីដំណើរការលទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យដ៏ជឿនលឿនរបស់ខ្លួនរហូតមកដល់សព្វថ្ងៃ ហើយនេះជាអ្វីដែលធ្វើឲ្យកិត្យានុភាពរបស់ព្រះអង្គស្ថិតនៅក្នុងដួងចិត្តប្រជារាស្ត្រថៃ គ្មានថ្ងៃបំភ្លេចបាន។
ឆន្ទានុសិទ្ធិពិសេសៗរបស់ព្រះមហាក្សត្រ ភូមិបុលអាត់ឌុលយ៉ាដេត
ទោះបីជារដ្ឋធម្មនុញ្ញថៃបច្ចុប្បន្នជារាជាធិបតេយ្យអាស្រ័យរដ្ឋធម្មនុញ្ញ (Constitutional Monarchy) យ៉ាងណាក៏ដោយគេបានមើលឃើញជាទូទៅថា ព្រះមាហាក្សត្រ ភូមិបុលអាត់ឌុលយ៉ាដេត នៅតែមានឆន្ទានុសិទ្ធិពិសេសៗ ជាងបណ្តាប្រមុខរដ្ឋដទៃទៀត នៅទូទាំងពិភពលោក ដូចជាព្រះមហាក្សត្រិយានីរបស់ចក្រភពអង់គ្លេស អេលីហ្សាបែតទី២ (Elizabeth II) ជាដើម ក៏ព្រះអង្គពុំមានសិទ្ធអំណាចធំដូចព្រះមហាក្សត្រថៃដែរ។ យោងតាមរដ្ឋធម្មនុញ្ញថៃ ព្រះអង្គមានឆន្ទានុសិទ្ធិពិសេសដូចតទៅ ១- អាចមិនឡាយព្រះហស្ថលេខា លើច្បាប់ដែលសភាថៃបានអនុម័តរួចហើយ គឺព្រះអង្គមានសិទ្ធិវេតូ (Veto ) ២- ទ្រង់មានព្រះរាជសិទ្ធិលើកលែងទោស ឬបន្ធូរបន្ថយទោសដល់ទណ្ឌិត ដោយមិនចាំបាច់មានការដឹងឮពីតុលាការ ឬពីអំណាចនីតិប្រតិបត្តិ ៣- ពាក់ព័ន្ធនឹងសំណើតែងតាំងសមាជិកគណៈរដ្ឋមន្ត្រី ព្រះអង្គមានសិទ្ធិមិនឡាយព្រះហស្ថលេខា លើព្រះរាជក្រឹត្យប្រកាសតែងតាំងក៏បាន ស្រេចលើព្រះអង្គ គ្មានច្បាប់ណាបង្ខំព្រះអង្គ (មានន័យថារដ្ឋាភិបាលថៃនឹងគាំងស្ដូក បង្កើតអត់ចេញគណៈរដ្ឋមន្ត្រី ប្រសិនបើព្រះអង្គយល់ថាបេក្ខជនទាំងនោះមិនល្អ ឬមិនស្របតាមឆន្ទៈព្រះអង្គ) និង ៥- ព្រះអង្គមានព្រះរាជសិទ្ធិអនុម័តប្រើប្រាស់កញ្ចប់ថវិកាបម្រុងទុក សម្រាប់គម្រោងចិញ្ចឹមសត្វផ្ទាល់ខ្លួនរបស់ព្រះអង្គទៀតផង។
នៅក្នុងដួងចិត្តប្រជារាស្ត្រថៃ ទ្រង់ជាព្រះមហាក្សត្រដ៏គួរឲ្យគោរពបំផុត ពោលគឺគួរឲ្យគោរពរហូតដល់ប្រទេសថៃបានអនុម័តច្បាប់ការពារព្រះមហាក្សត្រ មិនឲ្យគេរំលោភបាន និងដាក់ទោសជនណា ឬបុគ្គលណា ដែលហ៊ានប្រមាថព្រះចេស្តាព្រះអង្គ។ តាមច្បាប់ថៃ ជនណាក៏ដោយដែលហ៊ាននិយាយប៉ះពាល់ ឬប្រមាថព្រះចេស្តាព្រះមហាក្សត្រ ឬ ព្រះរាជវង្សានុវង្ស ត្រូវផ្ដន្ទាទោសដាក់ពន្ធនាគាររហូតដល់ ១៥ឆ្នាំ។
រដ្ឋប្រហារយោធាឆ្នាំ ២០០៦
នៅខែមេសាឆ្នាំ ២០០៦ អតីតនាយករដ្ឋមន្ត្រីថៃលោក ថាក់ស៊ីនស៊ីណាវ៉ាត់ និង គណបក្សថៃរ៉ាក់ថៃ របស់លោក ត្រូវបានចោទប្រកាន់ថាបានប្រមាថព្រះចេស្ដា និង ប៉ុនប៉ងផ្ដួលរំលំព្រះមហាក្សត្រភូមិបុលអាត់ឌុលយ៉ាដេត ពីរាជបល្ល័ង្ក។ ការចោទប្រកាន់នេះគ្រាន់តែជាពាក្យចចាមអារ៉ាមតែប៉ុណ្ណោះ ប៉ុន្តែបញ្ហានេះបានបង្កទៅជាវិបត្តិនយោបាយដ៏ស្រួចស្រាល់មួយនៅក្នុងប្រទេស។ ទីបំផុត នៅថ្ងៃទី១៩ ខែកញ្ញា ឆ្នាំ ២០០៦ កើតមានរដ្ឋប្រហារយោធាមួយនៅប្រទេសថៃ ហើយបានទម្លាក់លោក ថាក់ស៊ីន ពីតំណែង ហើយប្រទេសថៃត្រូវបានគ្រប់គ្រងដោយច្បាប់អាជ្ញាសឹក (អាជ្ញាសឹកមានន័យថាយោធាអនុវត្តច្បាប់ជំនួសនគរបាល ត្រូវបាញ់ គឺបាញ់ ត្រូវចាប់ដាក់គុក គឺចាប់ដាក់គុកតែម្ដង)។ ព្រះអង្គត្រូវបានគេមើលឃើញថា បានទទួលស្គាល់ការធ្វើរដ្ឋប្រហារនេះ ហើយលោក ថាក់ស៊ីន ត្រូវបង្ខំចិត្តនិរទេសខ្លួនរស់នៅបរទេសចាប់តាំងពីពេលនោះមក។
ព្រះរាជពិធីរំឭកខួបទី៦០ឆ្នាំ នៃការសោយរាជ្យសម្បត្តិ
នៅឆ្នាំ ២០០៦ នោះដដែល ព្រះមហាក្សត្រ ភូមិបុលអាត់ឌុលយ៉ាដេត និងព្រះជាយាស៊ិរីគីត (Sirikit) បានប្រារព្ធព្រះរាជពិធីគ្រងរាជ្យសម្បត្តិលើកទី៦០ឆ្នាំ (រហូតដល់ពេលនេះ ព្រះអង្គសោយរាជ្យសម្បត្តិ៦៨ឆ្នាំ ហើយជាព្រះមហាក្សត្រដែលសោយរាជ្យយូរជាងព្រះមហាក្សត្រ ឬមហាក្សត្រិយានីណាទាំងអស់ ក្នុងពិភពលោក)។ នៅក្នុងព្រះរាជពិធីនោះ ក៏មានការអញ្ជើញចូលរួមពីអគ្គលេខាធិការអង្គការសហប្រជាជាតិ លោកបានឃីមូន ទៀតផង ដោយលោកបាននាំយកនូវគ្រឿងឥស្សរិយយសថ្នាក់មហាសិរីវឌ្ឍន៍ (Human Development Lifetime Achievement Award) ថ្វាយព្រះអង្គ។ ក្នុងព្រះរាជពិធីនោះ ព្រះអង្គបានព្រះរាជទានទោសដល់ទណ្ឌិត ២៥ ០០០នាក់។
ព្រះអង្គមានព្រះរាជបុត្រា និង បុត្រីចំនួន៤អង្គ គឺ ១-ព្រះរាជបុត្រី អ៊ុបុលរតនារជ្ជកាន (Ubolratana Rajakanya) ប្រសូតនៅក្នុងឆ្នាំ ១៩៥១ ២-ព្រះរាជបុត្រា មហាវេជ្ជរាឡុងកន (Maha Vajiralongkorn) ប្រសូតនៅក្នុងឆ្នាំ ១៩៥២ ៣-ព្រះរាជបុត្រី មហាចក្រីសុរិនថន (Maha Chakri Sirindhorn) ប្រសូតនៅក្នុងឆ្នាំ ១៩៥៥ និង ៤-ព្រះរាជបុត្រី ឈូឡាផនវឡៃលក្ខណ៍ (Chulabhorn Walailak) ប្រសូតនៅក្នុងឆ្នាំ ១៩៥៧ ។
ស្នាព្រះហស្ថហ្លួងភូមិបុលអាត់ឌុលយ៉ាដេត
សម្រាប់ព្រះអង្គផ្ទាល់ ទ្រង់សព្វហឫទ័យសោយរាជ្យសម្បត្តិជាបន្តទៀត ដោយមិនទាន់ផ្ទេររាជ្យសម្បត្តិទៅបុត្រា ឬបុត្រីអង្គណាទេ។ ក្នុងនាមជាព្រះប្រមុខរដ្ឋដ៏ថ្លៃថ្លារបស់ប្រជារាស្ត្រថៃ ព្រះអង្គគឺជាព្រះមហាក្សត្រដ៏គួរឲ្យគោរព និង កោតសរសើរបំផុត ទន្ទឹមនឹងការកសាងស្នាព្រះហស្តជាច្រើន បន្សល់ទុកដល់ប្រជារាស្ត្រព្រះអង្គ។ ព្រះចេស្តា (អំណាច)របស់ព្រះអង្គត្រូវបានគេប្រៀបប្រដូចបានទៅនឹងព្រះចៅអធិរាជដ៏មានឫទ្វានុភាពបំផុតរបស់ប្រទេសជប៉ុន គឺអធិរាជអាគីហ៊ីតូ (Akihito) ដែលព្រះមហាក្សត្រទាំងពីរអង្គ មានព្រះរាជជីវប្រវត្តិប្រហាក់ប្រហែលគ្នា។ ចំណុចខុសគ្នាត្រង់ថា អធិរាជអាគីហ៊ីតូ (Akihito) ព្រះអង្គបានសោយទិវង្គត ខុសពីព្រះមហាក្សត្រភូមិបុលអាត់ឌុលយ៉ាដេត ដែលនៅមានព្រះជន្ម និងបានឆ្លងកាត់នយោបាយ គ្រប់រសជាតិទាំងអស់។ ព្រះអង្គបន្តបំពេញព្រះរាជតួនាទីជានិមិត្តរូបដ៏ខ្ពង់ខ្ពស់ក្នុងឆាកនយោបាយ ឯកភាពជាតិ និងជាម្លប់ដល់ប្រជារាស្ត្រថៃតរៀងទៅ៕
កុមារភាព និង ព្រះជីវប្រវត្តិសិក្សា
ព្រះបាទ ភូមីបុលអាត់ឌុលយ៉ាដេតប្រសូតនៅថ្ងៃទី៥ ខែធ្នូ ឆ្នាំ១៩២៧ នៅទីក្រុងខេមប្រ៊ីជ (Cambridge) នាមន្ទីរពេទ្យរដ្ឋម៉ាសាឈូសេត (Massachusetts) សហរដ្ឋអាមេរិក។ ដំណើរដើមទងដែលព្រះអង្គប្រសូតនៅទីនោះ ព្រោះបិតាព្រះអង្គ ព្រះនាមមហ៊ីឌុលអាត់ឌុលយ៉ាដេត (Mahidol Adulyadej) កំពុងសិក្សាមុខវិជ្ជាសុខភាពសាធារណនៅសាកលវិទ្យាល័យហាវើត (Harvard) ចំណែកព្រះមាតា ព្រះនាម Srinagarindra សិក្សាមុខវិជ្ជាគិលានុបដ្ឋាក (ពេទ្យមធ្យម) នៅសាកលវិទ្យាល័យ Simmons។
នៅពេលដែលព្រះរាជបុត្រា ភូមិបុល ចម្រើនព្រះជនបាន ១វស្សា មាតាបិតាបានយាងនិវត្តទៅប្រទេសថៃវិញ ដែលបិតារបស់ព្រះអង្គមានព្រះរាជតួនាទីជា គ្រូពេទ្យនៅមន្ទីរពេទ្យ ឆៀងម៉ៃ។ នៅខែ កញ្ញាឆ្នាំ ១៩២៩ បិតាព្រះអង្គ ព្រះនាមមហ៊ីដុលអាត់ឌុលយ៉ាដេត (Mahidol Adulyadej) ទ្រង់ប្រឈួនខ្លាំង ហើយក៏សោយទិវង្គតក្នុងគ្រានោះទៅ (ថ្ងៃទី២៤ ខែកញ្ញា ឆ្នាំ១៩២៩ ក្នុងជន្មាយុ ៣៧ ព្រះវស្សា ដោយរោគាពាធ)។
នៅក្នុងឆ្នាំ ១៩៣២ កើតមានអំពើរដ្ឋប្រហារដ៏ធំមួយនៅប្រទេសថៃ ហើយបានផ្ដួលរំលំ «ព្រះចៅរាមាទី៧» ពីរាជ្យបល្ល័ង្ក។ របបរាជានិយមដែលដឹកនាំដោយខ្សែរាជវង្សចក្រី ត្រូវបានផុតរលត់ត្រឹមរដ្ឋប្រហារនេះតែម្ដង ហើយរាជរដ្ឋាភិបាលថៃក្រោយៗទៀត ជារបបរាជាធិបតេយ្យអាស្រ័យរដ្ឋធម្មនុញ្ញ (Constitutional Monarchy)។ ឆ្នាំ១៩៣៣ ដោយសារបារម្ភអំពីសុវត្ថិភាពពេក ព្រះអង្គម្ចាស់ក្សត្រី Srinagarindra រួមជាមួយបុត្រាពីរអង្គ បានយាងទៅគង់នៅប្រទេសស៊្វីស និងបណ្ដុះបណ្ដាលបុត្រទាំងទ្វេ ឲ្យរៀនសូត្របានជ្រៅជ្រះ។
នៅឆ្នាំ ១៩៣៥ ព្រះបាទរាមាទី៧ (Rama VII) បានដាក់រាជ្យសម្បត្តិថ្វាយក្មួយប្រុសរបស់ព្រះអង្គ ព្រះនាមអនន្តមហ៊ីដុល (Ananda Mahidol) ដែលជាព្រះរាម (បងប្រុស) ព្រះអង្គម្ចាស់ភូមិបុលអាត់ឌុលយ៉ាដេត។ កាលនោះ ព្រះអង្គម្ចាស់អនន្តមហ៊ីដុល (Ananda Mahidol) មានព្រះជន្មត្រឹមតែ ៩ ព្រះវស្សាតែប៉ុណ្ណោះ ហើយព្រះអង្គគង់នៅប្រទេសស្វីសនៅឡើយ។ ថ្វីត្បិតមានព្រះជន្មតិចវស្សាយ៉ាងណាក៏ដោយ តាមផ្លូវច្បាប់ គឺព្រះអង្គជាព្រះប្រមុខរដ្ឋ និងជាព្រះមហាក្សត្រនៃព្រះរាជាណាចក្រថៃយ៉ាងពិតប្រាកដ និងយ៉ាងពេញសិទ្ធិ រហូតដល់ព្រះអង្គយាងត្រឡប់មកគ្រងរាជ្យជាផ្លូវការនៅលើទឹកដីថៃក្នុងឆ្នាំ ១៩៣៨។
ដោយឡែក ព្រះអង្គម្ចាស់ភូមិបុលអាត់ឌុលយ៉ាដេត ទ្រង់មិនបានយាងទៅប្រទេសថៃជាមួយព្រះរាមទេ ហើយបន្តគង់ប្រថាប់ឯប្រទេសស្វីសជាបន្តទៀត ដើ់ម្បីសិក្សារៀនសូត្រ រហូតទៅទល់នឹងឆ្នាំ១៩៤៥ ទើបព្រះអង្គយាងទៅប្រទេសថៃវិញ។ ពេលនោះ សង្គ្រាមលោកលើកទី២ ក៏បានចប់ដោយបរិបូរណ៌។
អាថ៌កំបាំងនៅពីក្រោយការសុគតព្រះមហាក្សត្រអនន្តមហ៊ីឌុល
នៅថ្ងៃទី ៩ ខែមិថុនា ឆ្នាំ ១៩៤៦ ព្រះមហាក្សត្រអនន្តមហ៊ីឌុល (Ananda Mahidol) បានសុគតនៅលើគ្រែផ្ទំ យ៉ាងអាថ៌កំបាំងបំផុត ក្នុងព្រះជន្ម ២០ ព្រះវស្សា ហើយក្រោយពីអ្នកជំនាញពិនិត្យសព ឃើញគ្រាប់កាំភ្លើងបាញ់ត្រូវថ្ងាស(ប្រភព: Associated Press)។ មុនដំបូង ស្មានថានេះជាឧបទ្ទវហេតុ លុះពិនិត្យឲ្យមែនទែនទៅ ទើបដឹងថានោះមិនមែនជារឿងចៃដន្យទេ ឬអចេតនាទេ តែជាការធ្វើគុតដោយគិតទុកជាមុន។ ឯកសារខ្លះសរសេរថា មុនពេលកើតហេតុ ២០នាទី គេឃើញព្រះអង្គម្ចាស់ ភូមិបុលអាត់ឌុលយ៉ាដេត មានព្រះរាជវត្តមាននៅក្នុងបន្ទប់ក្រឡាបន្ទំរបស់ព្រះរាមព្រះអង្គ។
ទោះជាយ៉ាងនេះក្ដី ពុំមានឯកសារផ្លូវការណាបញ្ជាក់ឲ្យបានច្បាស់ថា ព្រះអង្គម្ចាស់អនន្តមហ៊ីឌុល (Ananda Mahidol) សោយទីវង្គត ដោយសារគេធ្វើគុត ឬដោយប្រការអ្វីមួយ គឺគ្មានឯកសារណាបញ្ជាក់ទាល់តែសោះ ដូចនេះ ការសោយទីវង្គតនេះនៅជាអាថ៌កំបាំងមកទល់សព្វថ្ងៃ។ ព្រះបិតុលា (ឪពុកមា) របស់ព្រះមហាក្សត្រអនន្តមហ៊ីឌុល (Ananda Mahidol) ដែលត្រូវជាព្រះបិតុលារបស់ព្រះអង្គម្ចាស់អាត់ឌុលយ៉ាដេតកាលសម័យនោះ ក្រោយពីព្រះមហាក្សត្រសុគតទៅ ព្រះអង្គក៏ឡើងគ្រងរាជ្យបន្តទៀត ចំណែកព្រះអង្គម្ចាស់អាត់ឌុលយ៉ាដេត ក៏យាងត្រឡប់ទៅបន្តការសិក្សានៅប្រទេសស្វីសវិញ លើឯកទេសវិទ្យាសាស្ត្រនយោបាយនិង ច្បាប់។
គ្រោះថ្នាក់ និង ព្រះរាជ្យអភិសេក
ក្នុងអំឡុងពេលដែលព្រះអង្គម្ចាស់អាត់ឌុលយ៉ាដេត កំពុងគង់បន្តសិក្សានៅបរទេស ព្រះអង្គក៏បានភពប្រសព្វនឹងព្រះអង្គម្ចាស់ក្សត្រីមួយអង្គ ដែលជាអគ្គមហេសីសព្វថ្ងៃ ព្រះនាម Rajawongse Sirikit Kiriyakara ជាបុត្រីរបស់ព្រះអង្គម្ចាស់មួយអង្គ មានតំណែងជាឯកអគ្គរាជទូតថៃប្រចាំប្រទេសបារាំង។ ចាប់ពីពេលព្រះអង្គទាំងពីរបានស្គាល់គ្នាកាលណា ទំនាក់ទំនងនេះ ក៏មានឥតដាច់ ហើយព្រះអង្គម្ចាស់ អាត់ឌុលយ៉ាដេត ឧស្សាហ៍យាងទៅទតព្រះអង្គម្ចាស់ក្សត្រីទៀតផង។
ប៉ុន្តែមានឧបទ្ទវហេតុមួយនឹកស្មានដល់បានកើតឡើងពោល គឺព្រះអង្គបានជួបឧបទ្ទវហេតុគ្រោះថ្នាក់ចរាចរណ៍មួយបានធ្វើឲ្យព្រះអង្គខូចព្រះនេត្រ (ពិការព្រះនេត្រខាងស្ដាំ) និងរងរបួសព្រះកាយយ៉ាងធ្ងន់ធ្ងរ។ ព្រះអង្គម្ចាស់ក្សត្រី Sirikit ទ្រង់បានចំណាយពេលជាច្រើនឆ្នាំដើម្បីមើលថែព្រះអង្គ រហូតដល់បានជាសះស្បើយ។
នៅថ្ងៃទី ២៨ ខែមេសា ឆ្នាំ ១៩៥០ ព្រះអង្គម្ចាស់ អាត់ឌុលយ៉ាដេត និង ព្រះអង្គម្ចាស់ក្សត្រី ស៊ិរីគីត (Sirikit) បានរៀបអភិសេកជាផ្លូវការ នៅទីក្រុងបាងកក ប្រទេសថៃ ក្នុងព្រះជន្ម ២២ ព្រះវស្សា រីឯព្រះអង្គម្ចាស់ក្សត្រី មានព្រះជន្ម ១៧វស្សា។ រៀបអភិសេកបានមួយសប្ដាហ៍ ព្រះអង្គម្ចាស់អាត់ឌុលយ៉ាដេត បានឡើងសោយរាជ្យជាព្រះមហាក្សត្រថៃចាប់ពីពេលនោះតរៀងមក។
រដ្ឋប្រហារយោធា និង ការគ្រប់គ្រងប្រទេសដោយអំណាចផ្ដាច់ការ
ថ្វីត្បិតព្រះអង្គបានឡើងគ្រងរាជ្យក្តី ក៏ព្រះអង្គពុំមានអំណាច ឬព្រះរាជតួនាទីអ្វីជាដុំកំភួនទេ ព្រោះប្រទេសថៃកាលសម័យនោះ ត្រូវបានគ្រប់គ្រងដោយរាជរដ្ឋាភិបាលផ្ដាច់ការបែបយោធានិយម ដែលមានលោកឧត្ដមសេនីយ៍ ផ្លេកវិបុលសង្គ្រាម (Plaek Pibulsonggram) ជាប្រមុខ (ជាសេនាប្រមុខទ័ពជើងគោក -Field Marshall)។ នៅក្នុងឆ្នាំ ១៩៥៧ របបយោធាថៃនេះ បានឈានដល់ថ្ងៃអវសាននៃជីវិត បន្ទាប់ពីមានរដ្ឋប្រហារយោធា បានកើតឡើងផ្ទួនៗ មួយលើក ជាពីរលើក ក្រោមព្រះរាជកិច្ចដឹកនាំរបស់ព្រះមហាក្សត្រភូមិបុលអាត់ឌុលយ៉ាដេតផ្ទាល់ ដោយកាលណោះ ឧត្ដមសេនីយ៍សារឹតថាន់ណារ័ត្ន (Sarit Dhanarajata) ដង្ហែរតាមព្រះរាជតម្រិះរបស់ព្រះអង្គ ហើយក៏បង្កើតបានរាជរដ្ឋាភិបាលថ្មី។ លោក សារឹតថាន់ណារ័ត្ន ក៏កាន់តំណែងជានាយករដ្ឋមន្ត្រីថៃ ចាប់ពីពេលនោះ ទៅទល់នឹងពេលលោកទទួលអនិច្ចកម្មនៅក្នុងឆ្នាំ១៩៦៣។
ក្នុងរយៈពេល៦ ឆ្នាំនេះ ព្រះអង្គបានយាងបង្ហាញព្រះវត្តមានយ៉ាងសកម្មនៅលើទឹកដីថៃ និង បង្ហាញព្រះភក្ត្រជាសាធារណៈដែលទទួលបានការគាំទ្រ និង កោតសរសើរបំផុតពីសំណាក់ប្រជារាស្ត្រថៃ។ ក្រោយមរណៈភាពលោក សារឹតថាន់ណារ័ត្ន (Sarit Dhanarajata) លោកសេនាប្រមុខ ថានុមគីតទីកាចន (Marshall Thanom Kittikachorn) ក៏ឡើងកាន់តំណែងជានាយករដ្ឋមន្ត្រីថៃបន្ត។
១០ ឆ្នាំក្រោយមក ពោលគឺនៅឆ្នាំ ១៩៧៣ នាយករដ្ឋមន្ត្រីរូបនេះបានបញ្ចេញទ័ពពីបន្ទាយទៅបង្ក្រាបនិង បាញ់សម្លាប់ប្រជាពលរដ្ឋដែលបានធ្វើចលនាទាមទារក្រោកឈរឡើងប្រឆាំងទៅនឹងរដ្ឋាភិបាល។ ក្នុងស្ថានភាពនេះ ព្រះមហាក្សត្រ ភូមីបុលអាត់ឌុលយ៉ាដេត ក៏បានបញ្ជាឲ្យបើកទ្វារព្រះបរមរាជវាំង ដើម្បីឲ្យក្រុមបាតុករបានចូលលាក់ខ្លួនពួនអាត្មា និងគេចពីការតាមបង្ក្រាបដ៏ឃោរឃៅ។ ក្រោយមកព្រះអង្គក៏បានបណ្តេញលោក Thanom ចេញពីតំណែង និង បានតែងតាំងអ្នកដឹកនាំរដ្ឋាភិបាលស៊ីវិលថ្មីមួយជាលើកដំបូង។ រាជរដ្ឋាភិបាលស៊ីវិលនេះ គ្រប់គ្រងប្រទេសទៅទល់នឹងឆ្នាំ១៩៧៦ ក៏កើតមានវិបត្តិថ្មីទៀត។
មកដល់ឆ្នាំ ១៩៧៦ បន្ទាប់ពីបានវិលត្រឡប់ពីនាយសមុទ្រវិញក្រោយការបណ្តេញរបស់ព្រះមហាក្សត្រថៃ លោក ថានុម (Thanom) បានប្រើកងកម្លាំងខុសច្បាប់ទៅបង្ក្រាបក្រុមបាតុករ ដែលបានបន្សល់ទុកនូវការសម្លាប់រង្គាលមួយនៅថ្ងៃទី៦ តុលា បណ្តាលឲ្យនិស្សិត ៤៦ នាក់ស្លាប់ និងជាង ១៦៧ នាក់ផ្សេងទៀតបានរបួសធ្ងន់នៅទីលានសាកលវិទ្យាល័យធម្មសាត (Thammasat) ។
បន្ទាប់ពីមានការសម្លាប់រង្គាលនេះ លោកឧត្ដមនាវី Sa-ngad Chaloryu ជាមេដឹកនាំយោធាថៃបានធ្វើរដ្ឋប្រហារយោធាមួយទៀត និង ចូលកាន់កាប់អំណាចទាំងស្រុងតែម្តង ដើម្បីបង្កើតរដ្ឋាភិបាលយោធាថ្មី។ ការធ្វើរដ្ឋប្រហារយោធាចេះតែកើតមានជាបន្តបន្ទាប់ពោលគឺកើតឡើងនៅក្នុងឆ្នាំ ១៩៧៧ ១៩៨០ ១៩៨១ ១៩៨៥ និងឆ្នាំ ១៩៩១ (ថៃជាប្រទេសដែលឧស្សាហ៍កើតមានរដ្ឋប្រហារ ប៉ុន្តែរដ្ឋប្រហារនៅថៃ ខុសពីប្រទេសដទៃទៀត។ រដ្ឋប្រហារនៅប្រទេសដទៃ របបនយោបាយត្រូវផ្លាស់ប្ដូរទាំងស្រុង ចំណែកនៅថៃ រដ្ឋប្រហារដកតែអំណាចនីតិប្រតិបត្តិប៉ុណ្ណោះ រីឯស្ថាប័នព្រះមហាក្សត្រនៅជាធរមានដដែល ហ្នឹងហើយជាលក្ខណៈពិសេស នៃរដ្ឋប្រហារនៅក្នុងនយោបាយថៃ)។ ទោះជាយ៉ាងនេះក្ដី ព្រះអង្គហាក់បានព្យាយាមនៅឆ្ងាយក្រោយឆាកនយោបាយដ៏តឹងតែងនេះជាពិសេសព្រះអង្គបានបដិសេធទៅនឹងការធ្វើរដ្ឋប្រហារយោធាដែលធ្វើឡើងនៅក្នុងឆ្នាំ ១៩៨១ និង ១៩៨៥។ ទោះជាយ៉ាងណាក៏ដោយកិត្យានុភាពព្រះអង្គបានធ្លាក់ចុះនៅអំឡុងពេលនោះ។
ចលនាផ្លាស់ប្ដូរទៅកាន់លទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យ
រដ្ឋប្រហារយោធាបានញាំងឲ្យមានការជ្រើសតាំងនាយករដ្ឋមន្ត្រីថ្មីមួយកាលពីឆ្នាំ ១៩៩២ តែបាតុកម្មដ៏ធំមួយបានផ្ទុះឡើងពាសពេញទីក្រុងបាងកកទាំងមូលតែម្តង។ បាតុកម្មនៅពេលនោះ បានបង្កទៅជាអំពើហិង្សា និង លេចឮពាក្យចចាមអារ៉ាមថាមន្ត្រីយោធាធំៗក្នុងជួររាជរដ្ឋាភិបាលបានកាន់កាប់កងទ័ពរៀងៗខ្លួន ដែលនេះនឹងអាចផ្ទុះឡើងជាសង្គ្រាមស៊ីវិលមួយនៅទូទាំងប្រទេស។ បញ្ហានេះបានធ្វើឲ្យព្រះមហាក្សត្រ ភូមិបុល ព្រួយព្រះទ័យជាខ្លាំង ហើយព្រះអង្គក៏បានកោះហៅមន្ត្រីយោធា គណបក្សប្រឆាំង និង ប្រមុខរាជរដ្ឋាភិបាល ទៅចូលគាល់នៅព្រះបរមរាជវាំង ដើម្បីរកច្រកចេញ។
ការសម្របសម្រួលនេះបានបញ្ចប់ទាំងស្រុងនូវជម្លោះផ្ទៃក្នុង ដោយក្នុងនោះប្រមុខរដ្ឋប្រហារយោធាថៃយល់ព្រមលាឈប់ពីតំណែង បង្កើតឲ្យមានការបោះឆ្នោតឡើងវិញដើម្បីជ្រើសតាំងរដ្ឋាភិបាលស៊ីវិលមួយ។ ការយាងអន្តរាគមន៍របស់ព្រះអង្គ គឺជាការចាប់ផ្តើមបើកសករាជថ្មីមួយរបស់ថៃពីដំណើរការលទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យដ៏ជឿនលឿនរបស់ខ្លួនរហូតមកដល់សព្វថ្ងៃ ហើយនេះជាអ្វីដែលធ្វើឲ្យកិត្យានុភាពរបស់ព្រះអង្គស្ថិតនៅក្នុងដួងចិត្តប្រជារាស្ត្រថៃ គ្មានថ្ងៃបំភ្លេចបាន។
ឆន្ទានុសិទ្ធិពិសេសៗរបស់ព្រះមហាក្សត្រ ភូមិបុលអាត់ឌុលយ៉ាដេត
ទោះបីជារដ្ឋធម្មនុញ្ញថៃបច្ចុប្បន្នជារាជាធិបតេយ្យអាស្រ័យរដ្ឋធម្មនុញ្ញ (Constitutional Monarchy) យ៉ាងណាក៏ដោយគេបានមើលឃើញជាទូទៅថា ព្រះមាហាក្សត្រ ភូមិបុលអាត់ឌុលយ៉ាដេត នៅតែមានឆន្ទានុសិទ្ធិពិសេសៗ ជាងបណ្តាប្រមុខរដ្ឋដទៃទៀត នៅទូទាំងពិភពលោក ដូចជាព្រះមហាក្សត្រិយានីរបស់ចក្រភពអង់គ្លេស អេលីហ្សាបែតទី២ (Elizabeth II) ជាដើម ក៏ព្រះអង្គពុំមានសិទ្ធអំណាចធំដូចព្រះមហាក្សត្រថៃដែរ។ យោងតាមរដ្ឋធម្មនុញ្ញថៃ ព្រះអង្គមានឆន្ទានុសិទ្ធិពិសេសដូចតទៅ ១- អាចមិនឡាយព្រះហស្ថលេខា លើច្បាប់ដែលសភាថៃបានអនុម័តរួចហើយ គឺព្រះអង្គមានសិទ្ធិវេតូ (Veto ) ២- ទ្រង់មានព្រះរាជសិទ្ធិលើកលែងទោស ឬបន្ធូរបន្ថយទោសដល់ទណ្ឌិត ដោយមិនចាំបាច់មានការដឹងឮពីតុលាការ ឬពីអំណាចនីតិប្រតិបត្តិ ៣- ពាក់ព័ន្ធនឹងសំណើតែងតាំងសមាជិកគណៈរដ្ឋមន្ត្រី ព្រះអង្គមានសិទ្ធិមិនឡាយព្រះហស្ថលេខា លើព្រះរាជក្រឹត្យប្រកាសតែងតាំងក៏បាន ស្រេចលើព្រះអង្គ គ្មានច្បាប់ណាបង្ខំព្រះអង្គ (មានន័យថារដ្ឋាភិបាលថៃនឹងគាំងស្ដូក បង្កើតអត់ចេញគណៈរដ្ឋមន្ត្រី ប្រសិនបើព្រះអង្គយល់ថាបេក្ខជនទាំងនោះមិនល្អ ឬមិនស្របតាមឆន្ទៈព្រះអង្គ) និង ៥- ព្រះអង្គមានព្រះរាជសិទ្ធិអនុម័តប្រើប្រាស់កញ្ចប់ថវិកាបម្រុងទុក សម្រាប់គម្រោងចិញ្ចឹមសត្វផ្ទាល់ខ្លួនរបស់ព្រះអង្គទៀតផង។
នៅក្នុងដួងចិត្តប្រជារាស្ត្រថៃ ទ្រង់ជាព្រះមហាក្សត្រដ៏គួរឲ្យគោរពបំផុត ពោលគឺគួរឲ្យគោរពរហូតដល់ប្រទេសថៃបានអនុម័តច្បាប់ការពារព្រះមហាក្សត្រ មិនឲ្យគេរំលោភបាន និងដាក់ទោសជនណា ឬបុគ្គលណា ដែលហ៊ានប្រមាថព្រះចេស្តាព្រះអង្គ។ តាមច្បាប់ថៃ ជនណាក៏ដោយដែលហ៊ាននិយាយប៉ះពាល់ ឬប្រមាថព្រះចេស្តាព្រះមហាក្សត្រ ឬ ព្រះរាជវង្សានុវង្ស ត្រូវផ្ដន្ទាទោសដាក់ពន្ធនាគាររហូតដល់ ១៥ឆ្នាំ។
រដ្ឋប្រហារយោធាឆ្នាំ ២០០៦
នៅខែមេសាឆ្នាំ ២០០៦ អតីតនាយករដ្ឋមន្ត្រីថៃលោក ថាក់ស៊ីនស៊ីណាវ៉ាត់ និង គណបក្សថៃរ៉ាក់ថៃ របស់លោក ត្រូវបានចោទប្រកាន់ថាបានប្រមាថព្រះចេស្ដា និង ប៉ុនប៉ងផ្ដួលរំលំព្រះមហាក្សត្រភូមិបុលអាត់ឌុលយ៉ាដេត ពីរាជបល្ល័ង្ក។ ការចោទប្រកាន់នេះគ្រាន់តែជាពាក្យចចាមអារ៉ាមតែប៉ុណ្ណោះ ប៉ុន្តែបញ្ហានេះបានបង្កទៅជាវិបត្តិនយោបាយដ៏ស្រួចស្រាល់មួយនៅក្នុងប្រទេស។ ទីបំផុត នៅថ្ងៃទី១៩ ខែកញ្ញា ឆ្នាំ ២០០៦ កើតមានរដ្ឋប្រហារយោធាមួយនៅប្រទេសថៃ ហើយបានទម្លាក់លោក ថាក់ស៊ីន ពីតំណែង ហើយប្រទេសថៃត្រូវបានគ្រប់គ្រងដោយច្បាប់អាជ្ញាសឹក (អាជ្ញាសឹកមានន័យថាយោធាអនុវត្តច្បាប់ជំនួសនគរបាល ត្រូវបាញ់ គឺបាញ់ ត្រូវចាប់ដាក់គុក គឺចាប់ដាក់គុកតែម្ដង)។ ព្រះអង្គត្រូវបានគេមើលឃើញថា បានទទួលស្គាល់ការធ្វើរដ្ឋប្រហារនេះ ហើយលោក ថាក់ស៊ីន ត្រូវបង្ខំចិត្តនិរទេសខ្លួនរស់នៅបរទេសចាប់តាំងពីពេលនោះមក។
ព្រះរាជពិធីរំឭកខួបទី៦០ឆ្នាំ នៃការសោយរាជ្យសម្បត្តិ
នៅឆ្នាំ ២០០៦ នោះដដែល ព្រះមហាក្សត្រ ភូមិបុលអាត់ឌុលយ៉ាដេត និងព្រះជាយាស៊ិរីគីត (Sirikit) បានប្រារព្ធព្រះរាជពិធីគ្រងរាជ្យសម្បត្តិលើកទី៦០ឆ្នាំ (រហូតដល់ពេលនេះ ព្រះអង្គសោយរាជ្យសម្បត្តិ៦៨ឆ្នាំ ហើយជាព្រះមហាក្សត្រដែលសោយរាជ្យយូរជាងព្រះមហាក្សត្រ ឬមហាក្សត្រិយានីណាទាំងអស់ ក្នុងពិភពលោក)។ នៅក្នុងព្រះរាជពិធីនោះ ក៏មានការអញ្ជើញចូលរួមពីអគ្គលេខាធិការអង្គការសហប្រជាជាតិ លោកបានឃីមូន ទៀតផង ដោយលោកបាននាំយកនូវគ្រឿងឥស្សរិយយសថ្នាក់មហាសិរីវឌ្ឍន៍ (Human Development Lifetime Achievement Award) ថ្វាយព្រះអង្គ។ ក្នុងព្រះរាជពិធីនោះ ព្រះអង្គបានព្រះរាជទានទោសដល់ទណ្ឌិត ២៥ ០០០នាក់។
ព្រះអង្គមានព្រះរាជបុត្រា និង បុត្រីចំនួន៤អង្គ គឺ ១-ព្រះរាជបុត្រី អ៊ុបុលរតនារជ្ជកាន (Ubolratana Rajakanya) ប្រសូតនៅក្នុងឆ្នាំ ១៩៥១ ២-ព្រះរាជបុត្រា មហាវេជ្ជរាឡុងកន (Maha Vajiralongkorn) ប្រសូតនៅក្នុងឆ្នាំ ១៩៥២ ៣-ព្រះរាជបុត្រី មហាចក្រីសុរិនថន (Maha Chakri Sirindhorn) ប្រសូតនៅក្នុងឆ្នាំ ១៩៥៥ និង ៤-ព្រះរាជបុត្រី ឈូឡាផនវឡៃលក្ខណ៍ (Chulabhorn Walailak) ប្រសូតនៅក្នុងឆ្នាំ ១៩៥៧ ។
ស្នាព្រះហស្ថហ្លួងភូមិបុលអាត់ឌុលយ៉ាដេត
សម្រាប់ព្រះអង្គផ្ទាល់ ទ្រង់សព្វហឫទ័យសោយរាជ្យសម្បត្តិជាបន្តទៀត ដោយមិនទាន់ផ្ទេររាជ្យសម្បត្តិទៅបុត្រា ឬបុត្រីអង្គណាទេ។ ក្នុងនាមជាព្រះប្រមុខរដ្ឋដ៏ថ្លៃថ្លារបស់ប្រជារាស្ត្រថៃ ព្រះអង្គគឺជាព្រះមហាក្សត្រដ៏គួរឲ្យគោរព និង កោតសរសើរបំផុត ទន្ទឹមនឹងការកសាងស្នាព្រះហស្តជាច្រើន បន្សល់ទុកដល់ប្រជារាស្ត្រព្រះអង្គ។ ព្រះចេស្តា (អំណាច)របស់ព្រះអង្គត្រូវបានគេប្រៀបប្រដូចបានទៅនឹងព្រះចៅអធិរាជដ៏មានឫទ្វានុភាពបំផុតរបស់ប្រទេសជប៉ុន គឺអធិរាជអាគីហ៊ីតូ (Akihito) ដែលព្រះមហាក្សត្រទាំងពីរអង្គ មានព្រះរាជជីវប្រវត្តិប្រហាក់ប្រហែលគ្នា។ ចំណុចខុសគ្នាត្រង់ថា អធិរាជអាគីហ៊ីតូ (Akihito) ព្រះអង្គបានសោយទិវង្គត ខុសពីព្រះមហាក្សត្រភូមិបុលអាត់ឌុលយ៉ាដេត ដែលនៅមានព្រះជន្ម និងបានឆ្លងកាត់នយោបាយ គ្រប់រសជាតិទាំងអស់។ ព្រះអង្គបន្តបំពេញព្រះរាជតួនាទីជានិមិត្តរូបដ៏ខ្ពង់ខ្ពស់ក្នុងឆាកនយោបាយ ឯកភាពជាតិ និងជាម្លប់ដល់ប្រជារាស្ត្រថៃតរៀងទៅ៕
No comments:
Post a Comment