ទិន្នន័យសង្ខេបស្ដីពីប្រទេសឥណ្ឌូណេស៊ី
ឈ្មោះជាផ្លូវការ :សាធារណរដ្ឋឥណ្ឌូណេស៊ី (Republic of Indonesia)
របបនយោបាយ :សាធារណរដ្ឋនិយម
ប្រធានាធិបតី :ជាប្រមុខរដ្ឋផង (Head of State) និងជាប្រមុខរដ្ឋាភិបាលផង (Head of Government)
រដ្ឋធានី :ចាកាតា ឬចាការ៉ាតា (Jakarta)
ផ្ទៃដីសរុប :១ ៩០៤ ៥៦៩ គីឡូម៉ែត្រការ៉េ (ផ្ទៃដីសុទ្ធ ១ ៨១១ ៥៦៩ គីឡូម៉ែត្រការ៉េ - ទឹក ៩៣ ០០០ គីឡូម៉ែត្រការ៉េ)
កោះសរុប :១ ៧៥០៨ កោះ (ជាប្រទេសដែលមានកោះច្រើនជាងគេក្នុងពិភពលោក)
ចំនួនប្រជាពលរដ្ឋ :ជាង ២៥៣ លាននាក់ (ជាប់ចំណាត់ថ្នាក់ទី៥ពិភពលោក)
ចំណូលជាមធ្យមប្រចាំឆ្នាំសម្រាប់ប្រជាពលរដ្ឋម្នាក់ៗ ៥២០០ ដុល្លារ
ក្រោមអាណានិគម :ហុឡង់ដ៍ - ទទួលបានឯករាជ្យពេញលេញ ១៩៤៩ (ទិវាបុណ្យឯករាជ្យជាតិ ១៧ សីហា ១៩៤៥ )
ប្រធានាធិបតីបច្ចុប្បន្ន :ស៊ីស៊ីឡូបាំបាំងយូឌីយូណូ (ប្រធានាធិបតីជិតផុតអាណត្តិ - លោក ចូកូវីដូដូ (Joko Widodo) ជាប្រធានាធិបតីជាប់ឆ្នោតថ្មី ប៉ុន្តែមិនទាន់ស្បថចូលកាន់តំណែង)
ឥណ្ឌូណេស៊ីធ្លាប់ជាប្រទេសតតិយលោក (third-world nation -បច្ចុប្បន្នគេប្ដូរទៅជាប្រទេសកំពុងអភិវឌ្ឍ -developing country) កាលពីអំឡុងទសវត្សទី៦០ បានស្គាល់នូវការរីកលូតលាស់សេដ្ឋកិច្ចយ៉ាងគំហុកនាប៉ុន្មានឆ្នាំចុងក្រោយនេះ។ នៅតំបន់អាស៊ីអាគ្នេយ៍ ឬអាស៊ាន (ASEAN) ឥណ្ឌូណេស៊ីជាប្រទេសដែលមានទំហំសេដ្ឋកិច្ចធំលេខ១ ហើយមិនត្រឹមតែមានសេដ្ឋកិច្ចខ្លាំងនៅក្នុងតំបន់ប៉ុណ្ណឹងទេ ថែមទាំងស្ថិតក្នុងចំណោមប្រទេសមហាអំណាចសេដ្ឋកិច្ចធំៗនៅក្នុងពិភពលោកទៀតផង។
ឥណ្ឌូណេស៊ីជាសមាជិកប្រទេសមានកំណើនសេដ្ឋកិច្ចឆាប់រហ័សទាំង ២០ (ប្រទេស G-20) និងជាប្រទេសឧស្សាហកម្មជាន់ថ្មី (newly industrialized country)។ ប្រទេសនេះអនុវត្តសេដ្ឋកិច្ចទីផ្សារ (market economy) តាមបែបផែនមួយដែលរដ្ឋាភិបាលបោះទុនរកស៊ីប្រណាំងប្រជែងជាមួយឯកជនដែរ (ក្រុមហ៊ុនរបស់រដ្ឋមានចំនួន ១៤១) រីឯតម្លៃលើទំនិញសំខាន់ៗដែលត្រូវប្រើប្រាស់ប្រចាំថ្ងៃដូចជាស្រូវ/អង្ករ ឥន្ធនៈ និងថាមពលអគ្គិសនី។ល។ ត្រូវបានរដ្ឋជាអ្នកកំណត់តម្លៃ។
កាលពីអំឡុងវិបត្តិសេដ្ឋកិច្ចអាស៊ី ឆ្នាំ១៩៩៧ ឥណ្ឌូណេស៊ីក៏ពុំអាចគេចផុតពីវិបត្តិនេះដែរ។ ប៉ុន្តែចាប់ពីឆ្នាំ១៩៩៩ រៀងមក សេដ្ឋកិច្ចឥណ្ឌូណេស៊ី ត្រូវបានស្ដារទៅរកស្ថានភាពល្អប្រសើរឡើងជាបណ្ដើរៗ ឈានដល់កំណើនសេដ្ឋកិច្ចប្រចាំឆ្នាំ ពី៤% ទៅ ៦% នាប៉ុន្មានឆ្នាំចុងក្រោយនេះ។ ឆ្នាំ២០១២ ឥណ្ឌូណេស៊ីមានកំណើនសេដ្ឋកិច្ចប្រចាំឆ្នាំ លំដាប់ទី២ពិភពលោក បន្ទាប់ពីប្រទេសចិន ពោលគឺវ៉ាដាច់ទាំងឥណ្ឌាទៅទៀត។
ប្រវត្តិសាស្ត្រឥណ្ឌូណេស៊ីសង្ខេប
កាលពីដើមសតវត្សទី១៧ ប្រទេសហុឡង់ដ៍បានដាក់អាណានិគមលើប្រទេសឥណ្ឌូណេស៊ី ហើយបានប្រែឈ្មោះទៅជា Dutch East Indie។ កងទ័ពជប៉ុនបានវាយដណ្ដើមប្រទេសឥណ្ឌូណេស៊ី ពីប្រទេសហុឡង់ដ៍ អំឡុងសង្គ្រាមលោកលើកទី២។ ក្រោយជប៉ុនចាញ់សង្គ្រាម ឥណ្ឌូណេស៊ីក៏ប្រកាសឯករាជ្យ ប៉ុន្តែមិនបានឯករាជ្យភ្លាមៗទេ ព្រោះហុឡង់ដ៍មិនព្រម ហើយកកើតជាសង្គ្រាមក្នុងប្រទេសអស់រយៈពេល៤ឆ្នាំ។ ឆ្នាំ១៩៤៥ ទើបហុឡង់ដ៍ព្រមប្រគល់ឯករាជ្យឲ្យឥណ្ឌូណេស៊ី ក្រោមកិច្ចសម្របសម្រួលពីអង្គការសហប្រជាជាតិ ហើយបង្កើតរដ្ឋាភិបាលមួយដែលអនុវត្តតាមរបបប្រជាធិបតេយ្យសភានិយម។ របបនេះមានតែឈ្មោះប៉ុណ្ណោះ ហើយត្រូវបានលោកស៊ូកាណូ រំលាយចោលនៅឆ្នាំ១៩៥៧ ហើយប្រកាសឲ្យប្រើច្បាប់អាជ្ញាសឹក (Martial Law)។
បន្ទាប់ពីមានរដ្ឋប្រហារមិនបានសម្រេច (abortive coup) កាលពីឆ្នាំ១៩៦៥ នោះមក អំណាចប្រធានាធិបតី ស៊ូកាណូ ចាប់ផ្ដើមសាបរលាបបន្តិចម្ដងៗ រហូតដល់លោកត្រូវបានធ្វើរដ្ឋប្រហារផ្ដួលរំលំពីអំណាចប្រធានាធិបតី ហើយលោកឧត្ដមសេនីយ៍ស៊ូហាតូកាលសម័យនោះ បានឡើងធ្វើជាប្រធានាធិបតីថ្មី មកទល់នឹងឆ្នាំ១៩៩៨។ ក្នុងសម័យលោកស៊ូហាតូកាន់អំណាច ប្រទេសឥណ្ឌូណេស៊ីស្គាល់ការរីកចម្រើនជាបណ្ដើរៗ ពីប្រទេសដែលធ្លាប់មានតំណែងជាប្រទេសតតិយលោក ឬប្រទេសក្រីក្រដល់កម្រិតកំពូល ទៅរកប្រទេសសេដ្ឋកិច្ចលេខ១នៅអាស៊ាន។
នៅក្នុងទសវត្សទី៦០ សេដ្ឋកិច្ចឥណ្ឌូណេស៊ីរង្គោះរង្គើខ្លាំង បណ្ដាលមកពីអស្ថិរភាពនយោបាយ (political instability)។ ជួររដ្ឋាភិបាលត្រូវបានដឹកនាំដោយអ្នកវ័យក្មេងនិងខ្វះបទពិសោធន៍ដឹកនាំ ហើយដឹកនាំប្រទេសស្គាល់តែភាពក្រីក្រ និងគ្រោះទុរភិក្ស (famine)។ គិតត្រឹមរយៈ ពេលដែលអតីតប្រធានាធិបតីឥណ្ឌូណេស៊ី លោកស៊ូកាណូ (Sukarno) ត្រូវបានទម្លាក់ពីតំណែងកាលពីឆ្នាំ១៩៦៧ ឥណ្ឌូណេស៊ី កាលណោះ កំពុងស្ថិតក្នុងស្ថានភាពអាសន្នអន្ធក្រ តែម្ដង ហើយអត្រាអតិផរណាប្រចាំឆ្នាំ ឡើងដល់ ១ពាន់ភាគរយ (1000%) ពោលគឺលើសប្រាក់ចំណូលបានពីការនាំទំនិញទៅលក់ក្រៅស្រុកទៅទៀត ហេដ្ឋារចនាសម្ព័ន្ធចុះអន់ខ្សោយ រោងចក្រផលិតកម្មធ្លាក់ដល់កម្រិតទាបបំផុត និងគ្មានវិនិយោគិនណាហ៊ានទៅបណ្ដាក់ទុនទាល់តែសោះ។
ក្រោយពេលរបបលោកស៊ូកាណូផុតរលត់ទៅ រដ្ឋាភិបាលបណ្ដោះអាសន្នថ្មីបានដាក់ចេញគោលការណ៍មួយចំនួន សំដៅស្ដារសេដ្ឋកិច្ចឡើងវិញ ហើយបានធ្វើឲ្យអតិផរណាធ្លាក់ចុះវិញ និងរក្សាតម្លៃរូបិយប័ណ្ណជាតិ ឲ្យមានលំនឹង (អតិផរណាមិនហក់ខ្ពស់ពេក) រំលោះបំណុលបរទេស (foreign debt) និងមានវិនិយោគិនបរទេសចូលទៅបណ្ដាក់ទុនជាបណ្ដើរៗ។
អំពីវិស័យសេដ្ឋកិច្ច
ទើបតែនៅក្នុងឆ្នាំ១៩៦៥ ទេ ដែលឥណ្ឌូណេស៊ីអាចកាត់បន្ថយភាពក្រីក្របានជាបណ្ដើរៗ។ កាលណោះ ផលិតផលសរុបក្នុងស្រុក ថយចុះ ៨%។ ចាប់ពីដើមទសវត្សទី៧០ តមក ប្រាក់ចំណូលមួយភាគធំ បានមកពីការលក់ប្រេងឆៅទៅក្រៅប្រទេស ហើយអាចកាត់បន្ថយភាពក្រីក្រ ដែលធ្លាប់កើនដល់ ៦០% បន្ថយមកនៅត្រឹម ១៥% ប៉ុន្តែតាមការព្យាករណ៍ឆ្នាំ ២០១០ បង្ហាញថាប្រជាពលរដ្ឋឥណ្ឌូណេស៊ី ១៣,៣៣% រស់ក្រោមបន្ទាត់នៃភាពក្រីក្រ (poverty line)។
ចាប់តាំងពីដើមទសវត្សទី៧០ រៀងមក ឥណ្ឌូណេស៊ីតែងតែនាំចូលទំនិញកែច្នៃ (manufactured goods) និងជួលអ្នកបច្ចេកទេសជាន់ខ្ពស់ពីក្រៅស្រុកដើម្បីអភិវឌ្ឍប្រទេស។ ប៉ុន្តែ វិស័យសេដ្ឋកិច្ចត្រូវបានកែសម្រួល ពីឧស្សាហកម្មថ្នាក់ទី១ (សហគ្រាសធុនតូច ឬសិប្បកម្មជាលក្ខណៈគ្រួសារ - primary sector) ទៅជាឧស្សាហកម្មថ្នាក់ទី២ (រោងចក្រឧស្សាហកម្មធុនធំ - secondary) និងបច្ចុប្បន្ន អភិវឌ្ឍដល់ឧស្សាហកម្មថ្នាក់ទី៣ (សហគ្រាសខ្នាតធំផុតលេខ - tertiary) ដូចជាវិស័យឧស្សាហកម្មធុនធ្ងន់ វិស័យពាណិជ្ជកម្មអន្តរជាតិ និងវិស័យសេវាកម្មធំៗ។ល។
ចាប់ពីដើមទសវត្សទី៩០ រៀងមក វិស័យឧស្សាហកម្មនាំមកនូវប្រភពចំណូលសម្រាប់ផលិតផលសរុបក្នុងស្រុក ច្រើនលើសវិស័យកសិកម្ម ហើយក៏ជាវិស័យសំខាន់បំផុតក្នុងការអភិវឌ្ឍសេដ្ឋកិច្ចជាតិរបស់ឥណ្ឌូណេស៊ី។ រដ្ឋាភិបាលបានវិភាជន៍ថវិកាជាតិ (allocate) យ៉ាងច្រើន ដើម្បីអភិវឌ្ឍវិស័យកសិកម្មរបស់ឥណ្ឌូណេស៊ី ឲ្យឈានដល់កម្រិតមួយធានានូវការផ្គត់ផ្គង់ស្បៀងដោយមិនខ្វះខាតសម្រាប់បំពេញតម្រូវការក្នុងស្រុក (ឯករាជ្យម្ចាស់ការ - self-sufficient) ហើយ ចាប់តាំងពីពាក់កណ្ដាលទសវត្សទី៨០ រៀងមក ឥណ្ឌូណេស៊ីមានលទ្ធភាពគ្រប់គ្រាន់ ក្នុងការផ្គត់ផ្គង់តម្រូវការស្រូវអង្ករដោយមិនចាំបាច់នាំចូលពីក្រៅស្រុក។
ចាប់ពីឆ្នាំ ១៩៦៩ ទៅទល់នឹងឆ្នាំ ១៩៩៨ រដ្ឋាភិបាលឥណ្ឌូណេស៊ីបានដាក់ចេញ និងអនុវត្តតាមផែនការ៥ឆ្នាំ ជាដំណាក់កាលៗ ដើម្បីពង្រឹងមុខព្រួញសេដ្ឋកិច្ចសំខាន់ៗ ហើយផ្ដល់អាទិភាព (prioritize)លើវិស័យកសិកម្ម ប្រព័ន្ធស្រោចស្រព (irrigation) វិស័យដឹកជញ្ជូន និងគមនាគមន៍។ កន្លែងណាដែលវិស័យឯកជន (private sector) មិនសូវរីកចម្រើន រដ្ឋបង្វែរមុខព្រួញទៅកន្លែងនោះ ស្របទៅតាមជំនួយអភិវឌ្ឍពីប្រទេសម្ចាស់ជំនួយ។
ចាប់ពីចុងសតវត្សទី២០មក វិស័យសាធារណៈ (public sector) បង្វែរមុខព្រួញមកផ្ដោតលើសហគ្រាសស្វយ័ត និងឯករាជ្យផ្នែកហិរញ្ញវត្ថុដែលគ្រប់គ្រងដោយរដ្ឋ។
ការវិនិយោគផ្ទាល់ពីបរទេស (Foreign Direct Investment -FDI) រីកចម្រើនខ្លាំងកាលពីទសវត្សទី៩០ ប៉ុន្តែត្រូវធាក់ថយវិញ ដោយសារឥទ្ធិពលអាក្រក់នៃវិបត្តិសេដ្ឋកិច្ចអាស៊ី (Asian economic crisis) ឆ្នាំ១៩៩៧ (កាលណោះសូម្បីជប៉ុនក៏ជួបវិបត្តិនេះដែរ មានតែចិនមួយទេដែលគេចផុតពីវិបត្តិនេះ ព្រោះចិនមានលុយច្រើន)។ រដ្ឋាភិបាលបានអនុវត្តតាមផែនការអភិវឌ្ឍជាតិរយៈពេល៤ឆ្នាំ ហើយបានស្ដារមុខមាត់សេដ្ឋកិច្ចឲ្យរីកចម្រើនមកទល់នឹងពេលសព្វថ្ងៃ។
ត្រឹមឆ្នាំ២០០៣ សេដ្ឋកិច្ចមានលំនឹង (stable) ដោយមិនចាំបាច់អនុវត្តតាមផែនការអភិវឌ្ឍក្រោមជំនួយរបស់មូលនិធិរូបិយវត្ថុអន្តរជាតិ (International Monetary Fund -IMF) តទៅទៀតទេ។ ជំហានបន្ទាប់ រដ្ឋាភិបាលបានដាក់ចេញយុទ្ធសាស្ត្រអភិវឌ្ឍជាតិថ្មីមួយទៀត ដើម្បីធ្វើសេរីភាវូបនីយកម្ម (បើកទូលាយ -liberalization) លើវិស័យមួយចំនួន និងដាក់ដែនកំណត់ (limitation) កុំឲ្យវិនិយោគិនបរទេសមានសិទ្ធិគ្រប់គ្រងទ្រព្យសម្បត្តិស្រេចនឹងចិត្ត (បើមិនដូច្នេះទេ បរទេសទៅទិញដីទិញផ្ទះជាកម្មសិទ្ធិ មិនវីវរទៅហើយ)។ នេះជាគោលការណ៍ដើម្បីធានានូវស្វ័យភាពនិងភាពឯករាជ្យម្ចាស់ការ (មិនពឹងគេ ឬមិនរណបគេ -self-sufficient) សម្រាប់ប្រទេសឥណ្ឌូណេស៊ី ចាប់ពីសតវត្សទី២១ តទៅ។
ឈ្មោះជាផ្លូវការ :សាធារណរដ្ឋឥណ្ឌូណេស៊ី (Republic of Indonesia)
របបនយោបាយ :សាធារណរដ្ឋនិយម
ប្រធានាធិបតី :ជាប្រមុខរដ្ឋផង (Head of State) និងជាប្រមុខរដ្ឋាភិបាលផង (Head of Government)
រដ្ឋធានី :ចាកាតា ឬចាការ៉ាតា (Jakarta)
ផ្ទៃដីសរុប :១ ៩០៤ ៥៦៩ គីឡូម៉ែត្រការ៉េ (ផ្ទៃដីសុទ្ធ ១ ៨១១ ៥៦៩ គីឡូម៉ែត្រការ៉េ - ទឹក ៩៣ ០០០ គីឡូម៉ែត្រការ៉េ)
កោះសរុប :១ ៧៥០៨ កោះ (ជាប្រទេសដែលមានកោះច្រើនជាងគេក្នុងពិភពលោក)
ចំនួនប្រជាពលរដ្ឋ :ជាង ២៥៣ លាននាក់ (ជាប់ចំណាត់ថ្នាក់ទី៥ពិភពលោក)
ចំណូលជាមធ្យមប្រចាំឆ្នាំសម្រាប់ប្រជាពលរដ្ឋម្នាក់ៗ ៥២០០ ដុល្លារ
ក្រោមអាណានិគម :ហុឡង់ដ៍ - ទទួលបានឯករាជ្យពេញលេញ ១៩៤៩ (ទិវាបុណ្យឯករាជ្យជាតិ ១៧ សីហា ១៩៤៥ )
ប្រធានាធិបតីបច្ចុប្បន្ន :ស៊ីស៊ីឡូបាំបាំងយូឌីយូណូ (ប្រធានាធិបតីជិតផុតអាណត្តិ - លោក ចូកូវីដូដូ (Joko Widodo) ជាប្រធានាធិបតីជាប់ឆ្នោតថ្មី ប៉ុន្តែមិនទាន់ស្បថចូលកាន់តំណែង)
ឥណ្ឌូណេស៊ីធ្លាប់ជាប្រទេសតតិយលោក (third-world nation -បច្ចុប្បន្នគេប្ដូរទៅជាប្រទេសកំពុងអភិវឌ្ឍ -developing country) កាលពីអំឡុងទសវត្សទី៦០ បានស្គាល់នូវការរីកលូតលាស់សេដ្ឋកិច្ចយ៉ាងគំហុកនាប៉ុន្មានឆ្នាំចុងក្រោយនេះ។ នៅតំបន់អាស៊ីអាគ្នេយ៍ ឬអាស៊ាន (ASEAN) ឥណ្ឌូណេស៊ីជាប្រទេសដែលមានទំហំសេដ្ឋកិច្ចធំលេខ១ ហើយមិនត្រឹមតែមានសេដ្ឋកិច្ចខ្លាំងនៅក្នុងតំបន់ប៉ុណ្ណឹងទេ ថែមទាំងស្ថិតក្នុងចំណោមប្រទេសមហាអំណាចសេដ្ឋកិច្ចធំៗនៅក្នុងពិភពលោកទៀតផង។
ឥណ្ឌូណេស៊ីជាសមាជិកប្រទេសមានកំណើនសេដ្ឋកិច្ចឆាប់រហ័សទាំង ២០ (ប្រទេស G-20) និងជាប្រទេសឧស្សាហកម្មជាន់ថ្មី (newly industrialized country)។ ប្រទេសនេះអនុវត្តសេដ្ឋកិច្ចទីផ្សារ (market economy) តាមបែបផែនមួយដែលរដ្ឋាភិបាលបោះទុនរកស៊ីប្រណាំងប្រជែងជាមួយឯកជនដែរ (ក្រុមហ៊ុនរបស់រដ្ឋមានចំនួន ១៤១) រីឯតម្លៃលើទំនិញសំខាន់ៗដែលត្រូវប្រើប្រាស់ប្រចាំថ្ងៃដូចជាស្រូវ/អង្ករ ឥន្ធនៈ និងថាមពលអគ្គិសនី។ល។ ត្រូវបានរដ្ឋជាអ្នកកំណត់តម្លៃ។
កាលពីអំឡុងវិបត្តិសេដ្ឋកិច្ចអាស៊ី ឆ្នាំ១៩៩៧ ឥណ្ឌូណេស៊ីក៏ពុំអាចគេចផុតពីវិបត្តិនេះដែរ។ ប៉ុន្តែចាប់ពីឆ្នាំ១៩៩៩ រៀងមក សេដ្ឋកិច្ចឥណ្ឌូណេស៊ី ត្រូវបានស្ដារទៅរកស្ថានភាពល្អប្រសើរឡើងជាបណ្ដើរៗ ឈានដល់កំណើនសេដ្ឋកិច្ចប្រចាំឆ្នាំ ពី៤% ទៅ ៦% នាប៉ុន្មានឆ្នាំចុងក្រោយនេះ។ ឆ្នាំ២០១២ ឥណ្ឌូណេស៊ីមានកំណើនសេដ្ឋកិច្ចប្រចាំឆ្នាំ លំដាប់ទី២ពិភពលោក បន្ទាប់ពីប្រទេសចិន ពោលគឺវ៉ាដាច់ទាំងឥណ្ឌាទៅទៀត។
ប្រវត្តិសាស្ត្រឥណ្ឌូណេស៊ីសង្ខេប
កាលពីដើមសតវត្សទី១៧ ប្រទេសហុឡង់ដ៍បានដាក់អាណានិគមលើប្រទេសឥណ្ឌូណេស៊ី ហើយបានប្រែឈ្មោះទៅជា Dutch East Indie។ កងទ័ពជប៉ុនបានវាយដណ្ដើមប្រទេសឥណ្ឌូណេស៊ី ពីប្រទេសហុឡង់ដ៍ អំឡុងសង្គ្រាមលោកលើកទី២។ ក្រោយជប៉ុនចាញ់សង្គ្រាម ឥណ្ឌូណេស៊ីក៏ប្រកាសឯករាជ្យ ប៉ុន្តែមិនបានឯករាជ្យភ្លាមៗទេ ព្រោះហុឡង់ដ៍មិនព្រម ហើយកកើតជាសង្គ្រាមក្នុងប្រទេសអស់រយៈពេល៤ឆ្នាំ។ ឆ្នាំ១៩៤៥ ទើបហុឡង់ដ៍ព្រមប្រគល់ឯករាជ្យឲ្យឥណ្ឌូណេស៊ី ក្រោមកិច្ចសម្របសម្រួលពីអង្គការសហប្រជាជាតិ ហើយបង្កើតរដ្ឋាភិបាលមួយដែលអនុវត្តតាមរបបប្រជាធិបតេយ្យសភានិយម។ របបនេះមានតែឈ្មោះប៉ុណ្ណោះ ហើយត្រូវបានលោកស៊ូកាណូ រំលាយចោលនៅឆ្នាំ១៩៥៧ ហើយប្រកាសឲ្យប្រើច្បាប់អាជ្ញាសឹក (Martial Law)។
បន្ទាប់ពីមានរដ្ឋប្រហារមិនបានសម្រេច (abortive coup) កាលពីឆ្នាំ១៩៦៥ នោះមក អំណាចប្រធានាធិបតី ស៊ូកាណូ ចាប់ផ្ដើមសាបរលាបបន្តិចម្ដងៗ រហូតដល់លោកត្រូវបានធ្វើរដ្ឋប្រហារផ្ដួលរំលំពីអំណាចប្រធានាធិបតី ហើយលោកឧត្ដមសេនីយ៍ស៊ូហាតូកាលសម័យនោះ បានឡើងធ្វើជាប្រធានាធិបតីថ្មី មកទល់នឹងឆ្នាំ១៩៩៨។ ក្នុងសម័យលោកស៊ូហាតូកាន់អំណាច ប្រទេសឥណ្ឌូណេស៊ីស្គាល់ការរីកចម្រើនជាបណ្ដើរៗ ពីប្រទេសដែលធ្លាប់មានតំណែងជាប្រទេសតតិយលោក ឬប្រទេសក្រីក្រដល់កម្រិតកំពូល ទៅរកប្រទេសសេដ្ឋកិច្ចលេខ១នៅអាស៊ាន។
នៅក្នុងទសវត្សទី៦០ សេដ្ឋកិច្ចឥណ្ឌូណេស៊ីរង្គោះរង្គើខ្លាំង បណ្ដាលមកពីអស្ថិរភាពនយោបាយ (political instability)។ ជួររដ្ឋាភិបាលត្រូវបានដឹកនាំដោយអ្នកវ័យក្មេងនិងខ្វះបទពិសោធន៍ដឹកនាំ ហើយដឹកនាំប្រទេសស្គាល់តែភាពក្រីក្រ និងគ្រោះទុរភិក្ស (famine)។ គិតត្រឹមរយៈ ពេលដែលអតីតប្រធានាធិបតីឥណ្ឌូណេស៊ី លោកស៊ូកាណូ (Sukarno) ត្រូវបានទម្លាក់ពីតំណែងកាលពីឆ្នាំ១៩៦៧ ឥណ្ឌូណេស៊ី កាលណោះ កំពុងស្ថិតក្នុងស្ថានភាពអាសន្នអន្ធក្រ តែម្ដង ហើយអត្រាអតិផរណាប្រចាំឆ្នាំ ឡើងដល់ ១ពាន់ភាគរយ (1000%) ពោលគឺលើសប្រាក់ចំណូលបានពីការនាំទំនិញទៅលក់ក្រៅស្រុកទៅទៀត ហេដ្ឋារចនាសម្ព័ន្ធចុះអន់ខ្សោយ រោងចក្រផលិតកម្មធ្លាក់ដល់កម្រិតទាបបំផុត និងគ្មានវិនិយោគិនណាហ៊ានទៅបណ្ដាក់ទុនទាល់តែសោះ។
ក្រោយពេលរបបលោកស៊ូកាណូផុតរលត់ទៅ រដ្ឋាភិបាលបណ្ដោះអាសន្នថ្មីបានដាក់ចេញគោលការណ៍មួយចំនួន សំដៅស្ដារសេដ្ឋកិច្ចឡើងវិញ ហើយបានធ្វើឲ្យអតិផរណាធ្លាក់ចុះវិញ និងរក្សាតម្លៃរូបិយប័ណ្ណជាតិ ឲ្យមានលំនឹង (អតិផរណាមិនហក់ខ្ពស់ពេក) រំលោះបំណុលបរទេស (foreign debt) និងមានវិនិយោគិនបរទេសចូលទៅបណ្ដាក់ទុនជាបណ្ដើរៗ។
អំពីវិស័យសេដ្ឋកិច្ច
ទើបតែនៅក្នុងឆ្នាំ១៩៦៥ ទេ ដែលឥណ្ឌូណេស៊ីអាចកាត់បន្ថយភាពក្រីក្របានជាបណ្ដើរៗ។ កាលណោះ ផលិតផលសរុបក្នុងស្រុក ថយចុះ ៨%។ ចាប់ពីដើមទសវត្សទី៧០ តមក ប្រាក់ចំណូលមួយភាគធំ បានមកពីការលក់ប្រេងឆៅទៅក្រៅប្រទេស ហើយអាចកាត់បន្ថយភាពក្រីក្រ ដែលធ្លាប់កើនដល់ ៦០% បន្ថយមកនៅត្រឹម ១៥% ប៉ុន្តែតាមការព្យាករណ៍ឆ្នាំ ២០១០ បង្ហាញថាប្រជាពលរដ្ឋឥណ្ឌូណេស៊ី ១៣,៣៣% រស់ក្រោមបន្ទាត់នៃភាពក្រីក្រ (poverty line)។
ចាប់តាំងពីដើមទសវត្សទី៧០ រៀងមក ឥណ្ឌូណេស៊ីតែងតែនាំចូលទំនិញកែច្នៃ (manufactured goods) និងជួលអ្នកបច្ចេកទេសជាន់ខ្ពស់ពីក្រៅស្រុកដើម្បីអភិវឌ្ឍប្រទេស។ ប៉ុន្តែ វិស័យសេដ្ឋកិច្ចត្រូវបានកែសម្រួល ពីឧស្សាហកម្មថ្នាក់ទី១ (សហគ្រាសធុនតូច ឬសិប្បកម្មជាលក្ខណៈគ្រួសារ - primary sector) ទៅជាឧស្សាហកម្មថ្នាក់ទី២ (រោងចក្រឧស្សាហកម្មធុនធំ - secondary) និងបច្ចុប្បន្ន អភិវឌ្ឍដល់ឧស្សាហកម្មថ្នាក់ទី៣ (សហគ្រាសខ្នាតធំផុតលេខ - tertiary) ដូចជាវិស័យឧស្សាហកម្មធុនធ្ងន់ វិស័យពាណិជ្ជកម្មអន្តរជាតិ និងវិស័យសេវាកម្មធំៗ។ល។
ចាប់ពីដើមទសវត្សទី៩០ រៀងមក វិស័យឧស្សាហកម្មនាំមកនូវប្រភពចំណូលសម្រាប់ផលិតផលសរុបក្នុងស្រុក ច្រើនលើសវិស័យកសិកម្ម ហើយក៏ជាវិស័យសំខាន់បំផុតក្នុងការអភិវឌ្ឍសេដ្ឋកិច្ចជាតិរបស់ឥណ្ឌូណេស៊ី។ រដ្ឋាភិបាលបានវិភាជន៍ថវិកាជាតិ (allocate) យ៉ាងច្រើន ដើម្បីអភិវឌ្ឍវិស័យកសិកម្មរបស់ឥណ្ឌូណេស៊ី ឲ្យឈានដល់កម្រិតមួយធានានូវការផ្គត់ផ្គង់ស្បៀងដោយមិនខ្វះខាតសម្រាប់បំពេញតម្រូវការក្នុងស្រុក (ឯករាជ្យម្ចាស់ការ - self-sufficient) ហើយ ចាប់តាំងពីពាក់កណ្ដាលទសវត្សទី៨០ រៀងមក ឥណ្ឌូណេស៊ីមានលទ្ធភាពគ្រប់គ្រាន់ ក្នុងការផ្គត់ផ្គង់តម្រូវការស្រូវអង្ករដោយមិនចាំបាច់នាំចូលពីក្រៅស្រុក។
ចាប់ពីឆ្នាំ ១៩៦៩ ទៅទល់នឹងឆ្នាំ ១៩៩៨ រដ្ឋាភិបាលឥណ្ឌូណេស៊ីបានដាក់ចេញ និងអនុវត្តតាមផែនការ៥ឆ្នាំ ជាដំណាក់កាលៗ ដើម្បីពង្រឹងមុខព្រួញសេដ្ឋកិច្ចសំខាន់ៗ ហើយផ្ដល់អាទិភាព (prioritize)លើវិស័យកសិកម្ម ប្រព័ន្ធស្រោចស្រព (irrigation) វិស័យដឹកជញ្ជូន និងគមនាគមន៍។ កន្លែងណាដែលវិស័យឯកជន (private sector) មិនសូវរីកចម្រើន រដ្ឋបង្វែរមុខព្រួញទៅកន្លែងនោះ ស្របទៅតាមជំនួយអភិវឌ្ឍពីប្រទេសម្ចាស់ជំនួយ។
ចាប់ពីចុងសតវត្សទី២០មក វិស័យសាធារណៈ (public sector) បង្វែរមុខព្រួញមកផ្ដោតលើសហគ្រាសស្វយ័ត និងឯករាជ្យផ្នែកហិរញ្ញវត្ថុដែលគ្រប់គ្រងដោយរដ្ឋ។
ការវិនិយោគផ្ទាល់ពីបរទេស (Foreign Direct Investment -FDI) រីកចម្រើនខ្លាំងកាលពីទសវត្សទី៩០ ប៉ុន្តែត្រូវធាក់ថយវិញ ដោយសារឥទ្ធិពលអាក្រក់នៃវិបត្តិសេដ្ឋកិច្ចអាស៊ី (Asian economic crisis) ឆ្នាំ១៩៩៧ (កាលណោះសូម្បីជប៉ុនក៏ជួបវិបត្តិនេះដែរ មានតែចិនមួយទេដែលគេចផុតពីវិបត្តិនេះ ព្រោះចិនមានលុយច្រើន)។ រដ្ឋាភិបាលបានអនុវត្តតាមផែនការអភិវឌ្ឍជាតិរយៈពេល៤ឆ្នាំ ហើយបានស្ដារមុខមាត់សេដ្ឋកិច្ចឲ្យរីកចម្រើនមកទល់នឹងពេលសព្វថ្ងៃ។
ត្រឹមឆ្នាំ២០០៣ សេដ្ឋកិច្ចមានលំនឹង (stable) ដោយមិនចាំបាច់អនុវត្តតាមផែនការអភិវឌ្ឍក្រោមជំនួយរបស់មូលនិធិរូបិយវត្ថុអន្តរជាតិ (International Monetary Fund -IMF) តទៅទៀតទេ។ ជំហានបន្ទាប់ រដ្ឋាភិបាលបានដាក់ចេញយុទ្ធសាស្ត្រអភិវឌ្ឍជាតិថ្មីមួយទៀត ដើម្បីធ្វើសេរីភាវូបនីយកម្ម (បើកទូលាយ -liberalization) លើវិស័យមួយចំនួន និងដាក់ដែនកំណត់ (limitation) កុំឲ្យវិនិយោគិនបរទេសមានសិទ្ធិគ្រប់គ្រងទ្រព្យសម្បត្តិស្រេចនឹងចិត្ត (បើមិនដូច្នេះទេ បរទេសទៅទិញដីទិញផ្ទះជាកម្មសិទ្ធិ មិនវីវរទៅហើយ)។ នេះជាគោលការណ៍ដើម្បីធានានូវស្វ័យភាពនិងភាពឯករាជ្យម្ចាស់ការ (មិនពឹងគេ ឬមិនរណបគេ -self-sufficient) សម្រាប់ប្រទេសឥណ្ឌូណេស៊ី ចាប់ពីសតវត្សទី២១ តទៅ។
No comments:
Post a Comment